کتاب مبحث اول مقررات‌ ملی‌ ساختمان (تعاریف)

پیش گفتار

مقررات ملّی ساختمان مجموعه اي است از ضوابط فنی، اجرایی و حقوقی لازم الرعایه در طراحی،

نظارت و اجراي عملیات ساختمانی اعم از تخریب، نوسازي، توسعه بنا، تعمیر و مرمت اساسی، تغییر

کاربري و بهره برداري از ساختمان که به منظور تأمین ایمنی، بهره دهی مناسب، آسایش، بهداشت و

صرفه اقتصادي فرد و جامعه وضع می گردد.

در کشور ما و در کنار مقررات ملّی ساختمان، مدارك فنی دیگر از قبیل آیین نامه هاي

ساختمانی، استانداردها و آیین کارهاي ساختمان سازي، مشخصات فنی ضمیمه پیمان ها و نشریات

ارشادي و آموزشی توسط مراجع مختلف تدوین و انتشار می یابد که گرچه از نظر کیفی و محتوایی

حایز اهمیت هستند، اما با مقررات ملّی ساختمان تمایزهاي آشکاري دارند.

آنچه مقررات ملّی ساختمان را از این قبیل مدارك متمایز می سازد، الزامی بودن، اختصاري

بودن و سازگار بودن آن با شرایط کشور از حیث نیروي انسانی ماهر، کیفیت و کمیت مصالح

ساختمانی، توان اقتصادي و اقلیم و محیط می باشد تا از این طریق نیل به هدف هاي پیش گفته

ممکن گردد.

در حقیقت مقررات ملّی ساختمان، مجموعهاي از حداقلهاي مورد نیاز و بایدها و نبایدهاي

ساخت وساز است که با توجه به شرایط فنی و اجرائی و توان مهندسی کشور و با بهرهگیري از

آخرین دستاوردهاي روز ملّی و بینالمللی و براي آحاد جامعه کشور، تهیه و تدوین شده است.

این وزارتخانه که در اجراي ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان وظیفه تدوین

مقررات ملّی را به عهده دارد، از چند سال پیش طرح کلی تدوین مقررات ملّی ساختمان را تهیه و

شوراي تدوین مقررات ملّی » به مرحله اجرا گذاشته است که براساس آن، شورایی تحت عنوان

با عضویت اساتید و صاحبنظران برجسته کشور به منظور نظارت بر تهیه و هماهنگی « ساختمان

بین مباحث از حیث شکل، ادبیات، واژه پردازي ، حدود و دامنه کاربرد تشکیل داده و در کنار آن

را، جهت مشارکت جامعه مهندسی کشور در تدوین مقررات ملّی ساختمان « کمیته هاي تخصصی »

زیر نظر شورا به وجود آورده است.

پ

پس از تهیه پیش نویس مقدماتی مبحث موردنظر ، کمیته هاي تخصصی مربوط به هر مبحث

پیش نویس مذکور را مورد بررسی و تبادل نظر قرار داده و با انجام نظرخواهی از مراجع داراي

صلاحیت نظیر سازمان هاي رسمی دولتی، مراکز علمی و دانشگاهی، مؤسسات تحقیقاتی و کاربردي،

انجمن ها و تشکل هاي حرفه اي و مهندسی، سازمان هاي نظام مهندسی ساختمان استان ها و

شهرداريهاي سراسر کشور، آخرین اصلاحات و تغییرات لازم را اعمال می نمایند.

متن نهائی این مبحث پس از طرح در شوراي تدوین مقررات ملّی ساختمان و تصویب اکثریت

اعضاي شوراي مذکور، به تأیید اینجانب رسیده و به شهرداريها و دستگاههاي اجرائی و جامعه

مهندسی کشور ابلاغ گردیده است.

از زمانی که این وظیفۀ خطیر به این وزارتخانه محول گردیده، مجدانه سعی شده است با

تشکیل شوراي تدوین مقررات ملّی ساختمان و کمیته هاي تخصصی مربوط به هر مبحث و کسب

نظر از صاحب نظران و مراجع داراي صلاحیت بر غناي هر چه بیشتر مقررات ملّی ساختمان بیفزاید

و این مجموعه را همان طور که منظور نظر قانون گذار بوده است در اختیار جامعه مهندسی کشور

قرار دهد.

بدین وسیله از تلاشها و زحمات جناب آقاي مهندس ابوالفضل صومعلو، معاون محترم وزیر در

امور مسکن و ساختمان و جناب آقاي دکتر غلامرضا هوائی، مدیرکل محترم مقررات ملّی ساختمان

و سایر کسانی که به نحوي در تدوین این مجلد همکاري نمودهاند، سپاسگزاري مینمایم.

علی نیکزاد

وزیر راه و شهرسازي

ت

هیأت تدوین کنندگان مبحث اول مقررات ملّی ساختمان

(بر اساس حروف الفبا)

الف) شوراي تدوین مقررات ملّی ساختمان

دکتر محمدعلی اخوان بهابادي عضو

مهندس محمدرضا اسماعیلی عضو

دکتر اباذر اصغري عضو

دکتر شهریار افنديزاده عضو

دکتر محمدحسن بازیار عضو

دکتر منوچهر بهرویان عضو

مهندس علی اصغر جلال زاده عضو

دکتر علیرضا رهایی عضو

دکتر اسفندیار زبردست عضو

مهندس ابوالفضل صومعلو رئیس

دکتر محمدتقی کاظمی عضو

دکتر ابوالقاسم کرامتی عضو

دکتر محمود گلابچی عضو

دکتر غلامرضا هوائی

N;j

نایب رئیس و عضو

ب) اعضاي کمیته تخصصی

مهندس یعقوب آصفی عض و

دکتر اباذر اصغري عضو

دکتر ناصر بنیادي عضو

مهندس محسن بهرام غفاري عضو

مهندس سهیلا پاکروان عضو

دکتر شهرام دلفانی عضو

مهندس رضا شیخ انصاري رئیس

دکتر بهروز محمدکاري عضو

مهندس بهزاد معاونی عضو

ج) دبیرخانه شوراي تدوین مقررات ملّی ساختمان

مهندس سهیلا پاکروان معاون مدیرکل و مسئول دبیرخانه شورا

دکتر بهنام مهرپرور رئیس گروه تدوین مقررات ملّی ساختمان

ث

مقدمه:

مبحث اول مقررات ملّی ساختمان تحت عنوان تعاریف، در قالب یکی از مجموعه مباحث مقررات

ملّی ساختمان بمنظور آشنایی اولیه مهندسان و دست اندرکاران ساخت و ساز با الزامات، عناوین و

بخشی از محتوي مباحث مقررات ملّی ساختمان و همچنین آشنایی با بعضی از تعاریف و اصطلاحات

عمومی که در مباحث مذکور مورد استفاده قرار گرفته است، براي اولین بار در کشور تدوین شده

است.

این مبحث در دو بخش ارائه می گردد. بخش اول به کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان و

دامنه کاربرد آن ها پرداخته است و در بخش دوم، برخی از اصلاحات و تعاریفی که کاربرد آن ها در

مجموعه مباحث مقررات ملّی ساختمان جنبه عمومیت دارد ارائه گردیده است.

در مقابل هر یک از اصطلاحات و تعاریف، شماره اي مشاهده می شود که بیانگر شماره مبحثی

است که اصطلاح مورد نظر در آن مبحث، مورد استفاده قرار گرفته است. بدیهی است براي اطلاع از

ضوابط فنی و اجرایی و همچنین آشنایی با تعاریف اختصاصی در هر مبحث، مراجعه به مبحث

مربوطه الزامی است.

کمیته تخصصی تدوین مبحث اول مقررات ملّی ساختمان، ضمن انجام نظرخواهی هاي متعدد از

صاحبنظران و اساتید فن و اعمال نظرات واصله در متن مبحث، آمادگی خود را جهت دریافت

نظرات و پیشنهادات بمنظور اعمال در بازنگري مبحث و ارتقاي آن اعلام میدارد.

کمیته تخصصی مبحث اول مقررات ملّی ساختمان

چ

فهرست مطالب

عنوان صفحه

1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان 1 -1

1 مبحث اول: تعاریف 1 -1 -1

2 مبحث دوم: نظامات اداري 1 -1 -1

3 مبحث سوم: حفاظت ساختمان در مقابل حریق 2 -1 -1

4 مبحث چهارم: الزامات عمومی ساختمان 4 -1 -1

5 مبحث پنجم: مصالح و فرآوردههاي ساختمانی 5 -1 -1

6 مبحث ششم: بارهاي وارد بر ساختمان 6 -1 -1

7 مبحث هفتم: پی و پی سازي 7 -1 -1

8 مبحث هشتم: طرح و اجراي ساختمانهاي با مصالح بنایی 8 -1 -1

9 مبحث نهم : طرح و اجراي ساختمانهاي بتن آرمه 9 -1 -1

خ

10 مبحث دهم : طرح و اجراي ساختمانهاي فولادي 10 -1 -1

11 مبحث یازدهم: طرح و اجراي صنعتی ساختمانها 11 -1 -1

12 مبحث دوازدهم: ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا 11 -1 -1

13 مبحث سیزدهم: طرح و اجراي تأسیسات برقی ساختمانها 12 -1 -1

14 مبحث چهاردهم: تأسیسات مکانیکی 13 -1 -1

15 مبحث پانزدهم: آسانسورها و پلکان برقی 14 -1 -1

16 مبحث شانزدهم: تأسیسات بهداشتی 14 -1 -1

17 مبحث هفدهم: لوله کشی گاز طبیعی 15 -1 -1

18 مبحث هجدهم: عایقبندي و تنظیم صدا 16 -1 -1

19 مبحث نوزدهم: صرفه جویی در مصرف انرژي 17 -1 -1

20 مبحث بیستم: علائم و تابلوها 18 -1 -1

21 مبحث بیست و یکم: پدافند غیرعامل 18 -1 -1

2 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان 21 -1

د

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

1

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

1 مبحث اول: تعاریف -1-1

1 کلیات -1 -1 -1

مبحث اول مقررات ملّی ساختمان براي نخستین بار با هدف آشنایی اولیه مهندسان و بهره برداران با

موضوعات و دامنه کاربرد و تعاریف به کار برده شده در مباحث مقررات ملّی ساختمان تدوین گردیده است.

بدیهی است اگرچه در این مبحث به برخی الزامات مقرر در مباحث یاد شده پرداخته شده است

لیکن به منظور اطلاع کافی و بهره برداري از محتویات و کلیات هر مبحث، مراجعه به مبحث مربوطه

الزامی است.

2 مبحث دوم: نظامات اداري -1-1

1 کلیات -2 -1 -1

مبحث دوم مقررات ملّی ساختمان تحت عنوان نظامات اداري، در مجموع در جهت تنسیق امور

مهندسی و خدمات مورد انتظار به منظور رفع ابهامات و مشکلاتی که در اجراي قانون وجود داشت

تنظیم گردیده است، در این مبحث ابتدا به تبیین آئین نامه اجرائی ماده 33 قانون نظام مهندسی و

کنترل ساختمان و سپس به مجموع شیوه نامه هاي آئین نامه اجرائی مصوب پرداخته شده است و براي

هر یک از عوامل مؤثر در ساخت و ساز اعم از دستگاه هاي اجرائی و عهده دار کنترل، سازمان هاي نظام

مهندسی ساختمان و مراجع صدور پروانه و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی، تکالیف روشنی تعیین

گردیده است.

مبحث اول

2

در مجموعه شیوه نامه ها، کلیه موارد مترتب بر طراحی، اجرا و نظارت ساختمان، متضمن عوامل

اجرائی مربوطه، اشخاص حقیقی و حقوقی و دفاتر مهندسی با تعیین حدود صلاحیت و ظرفیت

اشتغال اشخاص یاد شده، تبیین گردیده است. جزئیات مربوط به دفترچه اطلاعات ساختمان و

شناسنامه فنی و ملکی و برخی از شیوه نامه هاي مرتبط با ساخت و ساز از دیگر موضوعاتی است که در

این مبحث مورد توجه واقع شده است.

2 دامنه کاربرد -2 -1 -1

انجام خدمات طراحی، اجرا و نظارت توسط اشخاص حقیقی، دفاتر مهندسی و اشخاص حقوقی،

همچنین کنترل و نظارت عالیه بر انجام خدمات و نحوه ارجاع کار و حق الزحمه اشخاص مذکور،

گزارش انجام خدمات مرحله اي ساختمان و صدور هرگونه مجوز و کنترل حسن خدمات در امور

طراحی، اجرا و نظارت ساختمان توسط سازمان، سازمان استان، شهرداري، اداره کل راه و شهرسازي و

سایر مراجع مسئول با احراز شرایط مندرج در ماده 4 قانون و در چارچوب آئین نامه هاي اجرائی قانون،

در سطح کشور بر اساس مفاد این مبحث انجام می گیرد.

3 مبحث سوم: حفاظت ساختمان در مقابل حریق -1-1

1 کلیات -3 -1 -1

اجراي تأسیسات برقی و مکانیکی در ساختمان ها، استفاده از مصالح سوختنی، توسعه شبکه هاي

انرژي، برق و گاز و بکارگیري تجهیزات گوناگون سبب افزایش احتمال آتش سوزي در ساختمان ها

گردیده است و به همین دلیل توجه به موضوع حفاظت ساختمان ها در برابر حریق، امري الزامی و

اجتناب ناپذیر محسوب می گردد. در همین راستا مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان به عنوان یکی از

مباحث مقررات ملّی ساختمان منتشر گردیده است.

بر اساس مقررات این مبحث بمنظور حفظ جان و مال انسان ها و فراهم ساختن ایمنی لازم در برابر

آتش سوزي، رعایت اصولی در طراحی و اجراي ساختمان ها ضروري است که مهمترین آن عبارتند از:

پیش بینی راه هاي خروج جهت خارج شدن بموقع و ایمن افراد از ساختمان و انتقال آنان به

مکان هاي امن.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

3

تأمین تمهیدات لازم در طراحی و اجراي ساختمان ها بمنظور پیشگیري از بروز حریق.

فراهم ساختن شبکه هاي علائمی محافظ (تشخیص، هشدار، اعلام) و امکانات مهار، کنترل و اطفاء

حریق در ساختمان.

جلوگیري از گسترش آتش و دود در ساختمان و سرایت حریق از یک ساختمان به ساختمان دیگر.

در مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان تأمین ایمنی لازم جهت “حفظ جان انسان ها” بیش از هر امر

دیگري مورد توجه بوده و به همین دلیل اولین بخش این مقررات شامل ضوابط مربوط به “راه هاي

خروج از بنا و فرار از حریق” می باشد که از بیشترین اهمیت و تاثیر در این راستا برخوردار است.

همچنین این مبحث با توجه به شرایط فنی، تخصصی و اجرایی موجود در کشور (از نظر وجود

مهارت هاي لازم، مصالح، تجهیزات و نیز امکانات اقتصادي کشور) شامل ساختارها، مساحت، تعداد

طبقات، موقعیت و ابعاد ساختمان می باشد.

بر اساس مقررات این مبحث از آنجا که در هر ساختمان باید کلیه پیش بینی ها و تمهیدات لازم

جهت ایمنی ساکنان و متصرفان در برابر حریق فراهم گردد، ضروري است طراحی و اجراي ساختمان ها

به نحوي صورت گیرد که با توجه به کاربري، ابعاد و تعداد طبقات، به مدت مناسبی در برابر حریق

مقاومت نموده و از گسترش حریق به فضاها یا ساختمان هاي مجاور جلوگیري شود.

در همین راستا بر اساس مقررات مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان توجه به الزامات اساسی زیر

در طراحی و اجراي ساختمان ها ضروري خواهد بود.

طراحی و اجرا به نحوي باشد که در صورت وقوع حریق افراد بتوانند خود را از طریق مسیرهاي امن

و مشخص شده به محل ایمنی در داخل یا خارج از ساختمان برسانند. بدین منظور باید مسیرهاي

خروج از ساختمان و فرار از حریق به تعداد کافی و با ظرفیت لازم پیش بینی شده و در محل هاي

مناسبی از ساختمان قرار گیرند، به نحوي که افراد قادر باشند در صورت وقوع حریق بدون تشویش

و اضطراب خود را به محل امن برسانند و روشنایی لازم و مناسب در مسیرهاي فرار تامین شده و

کلیه خروجی ها به نحو مناسب علامت گذاري و مشخص شوند . همچنین تمهیدات لازم براي

جلوگیري از نفوذ شعله و دود به مسیرهاي خروج به نحو مناسب و با توجه به کاربري، ابعاد و ارتفاع

ساختمان پیش بینی گردد.

مبحث اول

4

به منظور جلوگیري از گسترش حریق متناسب با کاربري و ابعاد ساختمان فضابندي هاي مناسب در

داخل ساختمان ، به وسیله ساختارهاي مقاوم حریق، صورت گیرد و راه هاي ارتباطی و فضاهاي

پنهان نظیر شفت ها، محل عبور کابل ها و لوله ها، فضاهاي مجوف بین دیوارها و نماهاي خارجی

ساختمان و غیره به نحوي طراحی و اجرا شوند که از گسترش حریق از طریق در داخل آن ها

جلوگیري به عمل آید. همچنین دیوارهاي مشترك بین ساختمان ها به نحوي طراحی و اجرا شوند

که در برابر گسترش حریق از یک ساختمان به ساختمان دیگر مقاومت نمایند و دیوارهاي خارجی

ساختمان، متناسب با کاربري و ابعاد ساختمان در برابر گسترش حریق به خارج از آن مقاومت

نمایند.

کلیه تمهیدات لازم جهت دسترسی نیروهاي آتش نشانی به محل حریق در ساختمان در نظر گرفته

شود و راه رسیدن خودروها، وسایل و امکانات آتش نشانی به مجاورت ساختمان وجود داشته باشد.

همچنین براي دسترسی نیروهاي آتش نشانی به فضاهاي داخلی ساختمان مسیرهاي امن در نظر

گرفته شود و به تناسب کاربري و ابعاد ساختمان ، براي استفاده نیروه اي آتش نشانی، امکانات

اطفایی در داخل ساختمان پیش بینی گردد.

2 دامنه کاربرد -3 -1 -1

دامنه کاربرد این مبحث در تصرف هاي مسکونی/ آموزشی/ فرهنگی/ درمانی/ مراقبتی/ تجمعی/ اداري/

حرفه اي/ کسبی/ تجاري/ صنعتی/ انباري و ضوابط اختصاصی ساختمان هاي بلند می باشد.

4 مبحث چهارم: الزامات عمومی ساختمان -1-1

1 کلیات -4 -1 -1

مبحث چهارم مقررات ملّی ساختمان تعیین کننده شکل و نحوه قرارگیري مجاز ساختمان در زمین و

فضاهاي باز و ضوابط مربوط به تصرف هاي مختلف و حداقل هاي الزامی فضاها و تأمین نور و تعویض

هوا است.

در رابطه با امر ایمنی، مسیرها و جایگاه ها و بازشوهاي امدادرسانی، براي شرایطی که حوادثی چون

زمین لرزه کارآئی دسترس هاي خروج در مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان را دچار مخاطره نموده

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

5

باشد، مطرح گردیده و تلاش شده تا امکان امدادرسانی به ساکنین را از خارج از ساختمان فراهم سازد.

تأمین نور و تعویض هوا در رابطه با هدف هاي آسایش و بهداشت مطرح گردیده و استفاده مناسب و

بهینه از فضاهاي داخلی ساختمان و حتی فضاهاي واقع در زیرزمین و … در رابطه با هدف هاي صرفه

اقتصادي و بهره دهی مناسب ضابطه مند گردیده است.

از طرف دیگر موضوع حفظ هویت فرهنگی جامعه نیز در این مبحث مطرح است. اگرچه منظر

شهري باید از طریق طرح ها و ضوابط و راهنماهاي طراحی شهري قاعده مند و هدایت شود، اما الزامات

عمومی مقررات ملّی ساختمان نیز بر ساماندهی منظر شهري تأثیرگذار است. در این مبحث ضوابط

کلی تصرف ها آمده و ضوابط خاص بلند مرتبه سازي و تصرف هاي درمانی مراقبتی، صنعتی، مخاطره آمیز

شرح داده شده است.

2 دامنه کاربرد -4 -1 -1

این مقررات ناظر بر کلیه ساختمان ها و سازه هاي مشمول قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان در

کشور می باشد.

در هیچ یک از ساختمان هاي موجود، نباید تعمیرات و تغییراتی صورت گیرد که با کاهش ابعاد و

ارتفاع فضاها، سطوح بازشوي تعویض هوا، سطوح نورگیر و غیره موجب مغایرت با الزامات این مقررات

گردد.

این مقررات شامل کلیه ساختمان ها و سازه هاي موقت (غیر از اسکان موقت بازماندگان حوادث

غیرمترقبه) نیز می شود.

5 مبحث پنجم: مصالح و فرآوردههاي ساختمانی -1-1

1 کلیات -5 -1 -1

در مبحث پنجم مقررات ملّی ساختمان به مشخصات فنی مواد، مصالح و فرآوردههاي ساختمانی و

ویژگی هاي فیزیکی، شیمیایی ، مکانیکی و مشخصات فنی و همچنین روشهاي آزمایش آن ها پرداخته

می شود. این مشخصات و روش ها میبایستی منطبق بر استانداردهاي ملّی ایران بوده و در صورت عدم

وجود با استانداردهاي معتبر بینالمللی تطابق داشته باشد.

مبحث اول

6

در این مبحث همچنین با توجه به اهمیت مسائل بهداشتی، ایمنی و ملاحظات محیطی در اجراي

ساختمان، نقش هریک از مصالح و فرآوردههاي ساختمانی در این موارد در هر بخش گنجانیده شده

است.

علاوه بر این ها به شیوههاي مناسب انبار کردن ، محافظت ، حمل و نقل، ساخت و تولید در کارگاهها

پرداخته شده است و با توجه به اثرات متقابل مصالح و تأثیر در دوام آن ها، مسأله سازگاري مصالح در

هر بخش نیز عنوان گردیده است.

در بخش پایانی و پیوست این مبحث، برخی از مصالح نسبت ا جدید و نیز سیستمهاي ساختمانی و

ارجاع به استانداردهاي مربوطه ارائه شده است.

2 دامنه کاربرد -5 -1 -1

دامنه کاربرد این مبحث محدود به انواع مواد ، مصالح و فرآوردههاي ساختمانی متعارف است که در

بناي ساختمانها و تأسیسات مربوطه در همه نقاط کشور مورد استفاده قرار میگیرد.

6 مبحث ششم: بارهاي وارد بر ساختمان -1-1

1-6 کلیات -1 -1

مبحث ششم، حداقل بارهایی که میبایست در طراحی ساختمانها مورد استفاده قرار گیرد را تعیین

می نماید. در مورد ساختمانهاي خاص مانند سدها، اسکله ها، سازههاي دریایی و نیروگاههاي هستهاي

علاوه بر ضوابط این مبحث، باید ضوابط ویژه بارگذاري آییننامه مربوط به هریک از آن ها نیز رعایت

شود. بارهاي تحت پوشش این آیین نامه شامل: بارهاي ثقلی مرده، زنده، برف و باران، یخ، بارهاي ناشی

از نیروهاي جانبی باد و زلزله و بالاخره بارهاي ناشی از فشار خاك، آب، سیل، انفجار و بار خودکرنشی

می باشند.

همچنین ترکیبات بارگذاري مربوط به طراحی به روش مقاومت و طراحی به روش تنش مجاز نیز در

« طرح و اجراي ساختمان هاي بتن آرمه » این مبحث ارائه شده است، که دیگر مباحث از جمله مبحث نهم

از این ترکیبات بارگذاري استفاده می نمایند. « طرح و اجراي ساختمان هاي فولادي » و مبحث دهم

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

7

2-6 دامنه کاربرد -1 -1

دامنه کاربرد این مبحث ، حداقل بارهایی را که باید در طراحی ساختمان ها و سازه هاي موضوع مقررات

ملّی ساختمان از جمله ساختمان هاي بتن مسلح، فولادي، چوبی و ساختمان هاي با مصالح بنایی مد

نظر قرار دارد را در بر می گیرد.

7 مبحث هفتم: پی و پی سازي -1-1

1-7 کلیات -1 -1

مبحث هفتم تحت عنوان پی و پی سازي، الزامات طراحی ژئوتکنیکی ساختمان ها را مورد بحث قرار

می دهد. این مبحث پس از ارائه تعاریف مرتبط با مسائل طراحی پی، به شناسایی ژئوتکنیکی لایه هاي

زمین می پردازد و براي نکاتی از قبیل تعداد، عمق و فاصله گمانه ها جداول لازم را ارائه می دهد. در

همین فصل حداقل مواردي که گزارش هاي فنی باید آورده شود را ذکر می نماید.

فصل سوم این مبحث به موضوع بسیار مهم گودبرداري می پردازد و مسئولیت طرح و اجراي گود

را به میزان خطرهاي مختلف که ممکن است تاثیرگذار باشد مرتبط می سازد و براي هر سطح خطر

یک مسئول طراحی و اجرا مشخص می کند. ضمناً بمنظور جلوگیري از ایجاد تغییر شکل هاي دیوار

گود و در نتیجه صدمه به سازه مجاور گود نکاتی آورده شده است.

در بخش طراحی هاي ژئوتکنیکی، شامل پی هاي سطحی، سازه هاي نگهبان و پی هاي عمیق، به هر

پرداخته شده است. « حالات حدي » و « تنش مجاز » دو روش طراحی

در فصل پی هاي سطحی، مقادیر نشست هاي مجاز، ضرایب اطمینان و نحوه انتخاب روابط موجود

نظري براي محاسبه ظرفیت پایداري و همچنین استفاده از آزمایشات در محل، نکات مهمی آورده

شده است. در انتهاي این فصل نیز مطالبی مرتبط با ملاحظات لرزه اي طراحی و ملاحظات اجرایی

پی هاي سطحی گنجانیده شده است.

فصل پنجم این مبحث به موضوع طراحی سازه هاي نگهبان اختصاص دارد. در این فصل در

خصوص فشار خاك و میزان تغییر شکل هاي لازم براي ایجاد شرایط محرك و مقاوم و طراحی این

سازه ها براي تحمل بار استاتیکی و همچنین بار دینامیکی ناشی از زلزله، جداول ضرایب اطمینان

مبحث اول

8

آورده شده است. در مورد دیوارهاي خاك مسلح که در ایران بسیار متداول می باشند به هر دو ضریب

اطمینان جزئی و کلی پرداخته شده است.

فصل آخر که به پی هاي عمیق اختصاص یافته است اطلاعات بیشتري را براي طراحی شامل

می شود. در این بخش انواع نیروهاي اعمالی از قبیل محوري فشاري، محوري کششی، جانبی و

اصطکاك منفی مورد بحث قرار گرفته است. سپس ضمن ارائه جداول ضریب اطمینان جهت طراحی،

اهمیت انجام آزمایشات در محل بصورت استاتیکی و دینامیکی و ارجح بودن آن ها براي طراحی مطرح

شده است. در این بخش نیز مطالبی مرتبط با گروه شمع بصورت باربري بیشتر و یا کاهش نشست

آورده شده است.

2-7 دامنه کاربرد -1 -1

رعایت ضوابط و مقررات این مبحث در کلیه ساختمان ها و سازه ه اي موضوع مقررات ملّی ساختمان

الزامی است. این ساختمان ها شامل: ساختمان هاي مسکونی ، اداري، تجاري، آموزشی ، درمانی ، فروشگاه ها

و کارگاه هاي صنعتی می باشند.

ابنیه فنی مانند پل ها و سدها و سازه هاي نیروگاه ها ، مشمول مقررات این مبحث نمی شوند ولی

رعایت آن ها به صورت غیر الزامی توصیه می شود.

8 مبحث هشتم: طرح و اجراي ساختمانهاي با مصالح بنایی -1-1

1 کلیات -8 -1 -1

امروزه در شهرهاي کوچک و روستاها مصالح بنایی کاربرد بسیار گسترده اي در امر ساختمان سازي

دارد. وقوع زلزله هاي پیاپی و ویرانی هاي زیاد در این دسته از ساختمان ها، بیانگر این مطلب است که

براي ساخت ساختمان هاي با مصالح بنایی در کشور نیاز به مجموعه قوانین و مقررات فراگیر و لازمالاجرایی

است که با رعایت آن ها سطح کیفی ساخت و ساز این ساختمان ها ارتقا یابد.

مبحث هشتم مقررات ملّی ساختمان براي ساختمانهاي بنایی خشتی، سنگی، آجري، سنتی و

داراي کلاف و غیرمسلح تدوین شده است.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

9

در این مبحث علاوه بر ارائه الزامات طراحی و اجراي ساختمان هاي آجري باکلاف ، بدونکلاف و

همچنین ساختمانهاي خشتی و سنگی، به ذکر مشخصات مصالح مورد استفاده در ساختمانهاي

فوق الذکر پرداخته شده است.

2 دامنه کاربرد -8 -1 -1

کاربرد مقررات این فصل به مسایل اجرایی و مصالح ساختمان هاي آجري باکلاف، ساختمان هاي بنایی

سنتی آجري و ساختمان هاي خشتی و ساختمان هاي سنگی (ساختمان هایی که در نواحی دور دست

ساخته می شوند به طوري که فراهم آوردن مصالح، تجهیزات و نیروي انسانی ماهر، در آنجا مشکل

باشد) محدود می شود.

9 مبحث نهم: طرح و اجراي ساختمانهاي بتن آرمه -1-1

1 کلیات -9 -1 -1

مبحث نهم مقررات ملّی ساختمان ضوابط لازم در طراحی و اجراي ساختمان هاي بتن آرمه را بیان

می نماید، فصول ابتدایی این مبحث به بیان کلیات، مصالح مورد استفاده و مشخصات هر یک از آن ها،

استانداردهاي مشخصات و آزمایش ها، کیفیت بتن مصالح و اصول آرماتوربندي، قالب بندي اجرایی

مرتبط با ساخت، عمل آوري و نگهداري از بتن ها و انواع آن می پردازد و سایر فصول به اصول تحلیل و

طراحی سازه هاي بتن آرمه تحت اثر انواع بارها و تغییر شکل ها در طراحی دال ها، دیوارها، پی ها و سایر

سازه هاي بتنی پرداخته و در خاتمه نیز ضوابط ویژه طراحی در برابر حریق و زلزله را ارائه می کند.

در این مبحث مبناي طراحی سازه ها براي حصول ایمنی و قابلیت بهره برداري، بررسی و کنترل

آن ها در حالت هاي حدي است.

2 دامنه کاربرد -9 -1 -1

ضوابط و مقررات این مبحث باید در طرح، محاسبه، اجرا و کنترل مشخصات مواد تشکیل دهنده و

کیفیت اجراي ساختمان هاي بتنی رعایت شوند و حاوي ضوابط و مقررات مربوط به سازههاي

مبحث اول

10

بتن آرمهاي است که با سنگدانههاي معمولی و سیمان پرتلند یا سیمان آمیخته ساخته میشوند و

مقاومت آن ها حداقل برابر 20 مگاپاسکال میباشد.

10 مبحث دهم: طرح و اجراي ساختمانهاي فولادي -1-1

1-10 کلیات -1 -1

هدف این مبحث تعیین حداقل ضوابط و مقرراتی است که در تحلیل، طراحی و اجراي ساختمان هاي

فولادي جهت تامین ایمنی و بهره برداري مناسب، مورد استفاده قرار می گیرد. این مبحث شامل

الزامات عمومی، الزامات طراحی، الزامات طراحی لرزه اي و نیز الزامات ساخت، نصب و کنترل می باشد.

در این مبحث مبناي طراحی سازه ها، بررسی و کنترل آن ها در حالت هاي حدي مقاومت و بهره برداري

براي حصول ایمنی و قابلیت بهره برداري است.

در این مبحث روش طراحی مورد استفاده براي تامین الزامات حالت هاي حدي مقاومت، روش

می باشد که بر پایه جنبه ي احتمالاتی بار و مقاومت، کالیبراسیون با (LRFD) ضرایب بار و مقاومت

روش تنش مجاز و تجربیات مهندسی استوار می باشد و از طریق دو سري ضرایب ایمنی شامل تشدید

ضرایب بارها و اعمال ضرایب کاهش مقاومت در تحلیل و طراحی منظور می گردد. البته در این مبحث

نیز مجاز دانسته شده است و مقررات و ضوابط مربوط به (ASD) طراحی بر اساس روش مقاومت مجاز

این روش در پیوست ( 1) این مبحث ارائه گردیده است.

بر اساس این مبحث در طراحی بر اساس حالت هاي حدي بهره برداري، مجموعه سازه شامل اعضا

و اتصالات آن نیز باید از نظر قابلیت بهره برداري مناسب مورد کنترل و طراحی قرار گیرند.

2-10 دامنه کاربرد -1

کاربرد این مبحث در محدوده ساختمان ها با کاربري هاي مندرج در قانون نظام مهندسی و کنترل

ساختمان و آیین نامه اجرایی آن می باشد و شامل سازه هاي خاص از قبیل پل هاي جاده و راه آهن نیست.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

11

11 مبحث یازدهم: طرح و اجراي صنعتی ساختمانها -1-1

1 کلیات -11 -1 -1

در دو بخش « طرح و اجراي صنعتی ساختمانها » مبحث یازدهم مقررات ملّی ساختمان تحت عنوان

ساختمان هاي فولادي و ساختمانهاي بتنی تهیه و تدوین گردیده است. در این مبحث تمرکز اصلی

بر روي سیستمهاي سازهاي ساختمانهاي فولادي و بتنی ارائه شده و در بخش ساختمانهاي فولادي

و در بخش ساختمانهاي بتنی، «LSF» به دو سیستم سازهاي پیچ و مهرهاي و قاب فولادي سبک

پنلهاي پیش ساخته سبک ،«ICF» سیستم هاي ساختمان هاي بتنی پیشساخته، قالب عایق ماندگار

3 و قالب تونلی پرداخته شده است. D سه بعدي

2 دامنه کاربرد -11 -1 -1

حداقل ضوابط اجراي ساختمان هاي فولادي و بتنی به روشهاي صنعتی مطرح شده در مبحث

یازدهم ارائه شده است. دامنه کاربرد این مبحث شامل کلیه ساختمانهایی است که به روشهاي

صنعتی مطرح شده در آن طراحی و ساخته میشوند.

12 مبحث دوازدهم: ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا -1-1

1 کلیات -12 -1 -1

در این مبحث وظایف هر یک از عوامل دست اندرکار اجراي ساختمان از قبیل صاحب کار، سازنده یا

مجري، ناظر، شهرداري و سازمان نظام مهندسی در رابطه با ایمنی، بهداشت و محیط زیست کارگران،

عابرین، ساکنان و شاغلین مجاور کارگاه ساختمان و همچنین حفاظت از ساختمان ها، ابنیه، وسائل نقلیه

و درختان مجاور کارگاه ساختمانی در مقابل خطرات ناشی از اجراي عملیات اجرایی بیان شده است.

مطالب موجود در این مبحث شامل: ایمنی عابران و مجاوران کارگاه ساختمانی، جلوگیري از

سقوط افراد، جلوگیري از حریق، سوختگی و برق گرفتگی و بهداشت کار و تسهیلات بهداشتی، وسایل

و تجهیزات حفاظت فردي، وسایل و سازه هاي حفاظتی، ایمنی کار با وسایل تجهیزات و ماشین آلات

ساختمانی، ایمنی کار در استفاده از وسایل دسترسی شامل داربست، نردبان و … و همچنین ایمنی در

تخریب ساختمان ها و ایمنی عملیات خاکی و به خصوص ایمنی گودبرداري و حفاظت دیوارهاي

مبحث اول

12

گودبرداري و ساختمان هاي مجاور گودبرداري و ایمنی در اجراي عملیات ساخت و نصب اسکلت

ساختمان اعم از ساختمان هاي فولادي و بتنی و در آخر رعایت ایمنی در اجراي تأسیسات گرمایی،

تعویض هوا و تهویه مطبوع، سیم کشی و نصب تأسیسات و تجهیزات برقی می شود.

2 دامنه کاربرد -12 -1 -1

رعایت مفاد این مبحث به همراه آیین نامه حفاظتی کارگاه هاي ساختمانی در انجام عملیات ساختمانی

لازم الاجرا است.

13 مبحث سیزدهم: طرح و اجراي تأسیسات برقی ساختمانها -1-1

1 کلیات -13 -1 -1

مبحث سیزدهم مقررات ملّی ساختمان، تأسیسات سیم کشی سیستم هاي جریان متناوب با ولتاژ تا

1000 ولت مؤثر و تأسیسات سیم کشی سیستم هاي جریان متناوب و با ولتاژ بیش از 1000 ولت مؤثر

(به جز سیم کشی داخلی دستگاهها)، که از سیستم هاي فشار ضعیف تا 1000 ولت تغدیه می کنند،

تأسیسات سیم کشی کلیه سیستم هاي مربوط به لوازم و دستگاه هایی که مقررات خاصی براي آن ها

وضع نشده باشد و همچنین تأسیسات سیم کشی ثابت وسایل ارتباطی- انتقال علائم و فرمان و مشابه

آن ها – به استثناي سیم کشی هاي داخلی دستگاه ها را در بر میگیرد.

در این مبحث مواردي از قبیل الزامات مربوط به تأمین نیروي برق (انشعاب، پست، مولد)، الزامات

نصب و طراحی اتاق ترانسفورماتور، اتصال زمین، نیروي برق اضطراري، تابلو برق، تجهیزات و وسایل

حفاظت و کنترل، مدارها (کابل کشی- سیم کشی) و لوله کشی و همچنین تجهیزات سیمکشی،

تأسیسات جریان ضعیف، شدت روشنایی داخلی شرح داده شده است.

2 دامنه کاربرد -13 -1 -1

دامنه کاربرد مبحث سیزدهم مقررات ملّی ساختمان شامل:

ساختمان هاي مسکونی، تجاري، اداري، درمانی، آموزشی، عمومی، صنعتی و نمایشگاه هاي دائمی و

موقت، پارك هاي تفریحات، کارگاه هاي ساختمانی و ساختمان هاي کشاورزي و دامداري، همچنین

هرگونه ساختمانی که مقررات مخصوصی براي تأسیسات الکتریکی آن وضع نشده، می باشد.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

13

مبحث سیزدهم مقررات ملّی ساختمان، وسایل حمل و نقل الکتریکی (لکوموتیو الکتریکی)،

وسایل الکتریکی خودروها، تأسیسات الکتریکی کشتی ها، تأسیسات الکتریکی هواپیماها، تأسیسات

الکتریکی روشنایی معابر عمومی، تأسیسات الکتریکی معادن و همچنین تأسیسات صاعقه گیر

ساختمان ها را در بر نمیگیرد.

14 مبحث چهاردهم: تأسیسات مکانیکی -1-1

1 کلیات -14 -1 -1

مبحث چهاردهم مقررات ملّی ساختمان براي اطمینان از ایمنی جان و مال افراد و تضمین تندرستی و

سلامتی آنان در طراحی، اجرا، بهره برداري و نگه داري، تغییرات و بازرسی تاسیسات مکانیکی ساختمان

می باشد. تاسیسات مکانیکی شامل تأسیسات حرارت مرکزي و تهویه مطبوع، تعویض هوا، و تهیه و

ذخیرة آب گرم مصرفی داخل ساختمان است.

تهویه مطبوع با کنترل هم زمان عوامل چهارگانۀ دما، رطوبت، سرعت وزش و تمیزي هوا، هواي

داخل ساختمان را مناسب براي زندگی انسان می نماید.

در این مبحث به مقولۀ تعویض هوا، تخلیۀ هوا، کانال کشی هوا و لوله کشی آب گرم و آب سرد مورد

استفاده در گرمایش و سرمایش ساختمان پرداخته می شود. انواع دستگاه هاي گرم کننده و سردکننده

ازقبیل دیگ، چیلر، مخزن انبساط، آب گرم کن، بخاري، کولر، کوره و شومینه مورد بحث و بررسی قرار

می گیرد. موضوع ذخیره سازي و لوله کشی سوخت، تأمین هواي احتراق و تخلیۀ محصولات احتراق

وسایل سوخت سوز مطرح می گردد و در آخر، به موضوع تبرید و سرمایش ساختمان پرداخته می شود.

2 دامنه کاربرد -14 -1 -1

دامنه کاربرد این مبحث شامل طراحی، اجرا، بهره برداري و نگه داري، تغییرات و بازرسی تأسیسات

گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع و نیز تهیه و ذخیره آب گرم مصرفی در داخل ساختمان، می باشد.

همچنین الزامات تأسیسات ساختمانی زیر خارج از حدود الزامات مبحث مذکور است،

الف) تأسیسات بهداشتی ساختمان

ب) تأسیسات آتش نشانی ساختمان

ج) لوله کشی گاز سوخت داخل ساختمان

مبحث اول

14

15 مبحث پانزدهم: آسانسورها و پلکان برقی -1-1

1-15 کلیات -1 -1

این مبحث شامل دو بخش است که در آن ها مقرراتی براي آسانسورها، پله هاي برقی و پیاده روهاي

متحرك وضع شده است این مقررات متناسب با ترکیب جمعیت از نظر سنی و توانایی، همچنین

متناسب با نوع کاربري ساختمان ها نوشته شده است.

انواع آسانسورهایی که در ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرد عبارتست از آسانسورهاي

کششی و آسانسورهاي هیدرولیک جهت حمل مسافر، صندلی چرخدار، برانکارد، تخت بیمارستانی،

خودرو، بار و … . براي هر کدام از آسانسورها الزامات و نحوه طراحی و مقررات استفاده از آن وضع شده

است.

در بخش پله برقی، زاویه شیب، عرض و انتخاب پله برقی متناسب با تعداد نفرات و جمعیت

ساختمان، با فرمول هایی ارائه شده است. تمامی موارد ایمنی در حین استفاده هم در مقررات این

مبحث آورده شده است. زاویه شیب و سرعت معمول و استاندارد پیاده روي متحرك هم شرح داده

شده است.

در بخش پایانی نمونه شناسنامه هاي اطلاعات فنی آسانسور و پله برقی که باید توسط سازندگان

این دستگاه ها تکمیل شود آورده شده است.

همچنین در این مبحث جداول ابعادي براي انتخاب ابعاد آسانسور، بر اساس استانداردهاي ملّی و

بینالمللی، موارد تکمیلی در خصوص جزئیات طراحی و علائم نقشهها نیز گنجانیده شده است.

2-15 دامنه کاربرد -1 -1

دامنه کاربرد این مبحث آسانسورها، پله هاي برقی و پیاده روهاي متحرك در ساختمان می باشد.

16 مبحث شانزدهم: تأسیسات بهداشتی -1-1

1 کلیات -16 -1 -1

مبحث شانزدهم مقررات ملّی ساختمان بیانگر حداقل الزاماتی است در مورد تاسیسات بهداشتی که

مواردي از قبیل: لوله کشی و ذخیره سازي آب مصرفی در ساختمان، لوله کشی فاضلاب بهداشتی،

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

15

لوله کشی هواکش فاضلاب، لوازم بهداشتی، لوله کشی آب باران ساختمان، توزیع آب مصرفی در

ساختمان، بست و تکیه گاه را بیان میکند.

2 دامنه کاربرد -16 -1 -1

طراحی، نظارت ، انتخاب مصالح و دستگاه ها، اجراي کار، تعمیر، تغییر و نگهداري و بهره برداري

تأسیساتی، باید طبق الزامات مندرج در این مبحث انجام شود.

طراحی و اجراي حوضچه پمپاژ فاضلاب و لوله کشی فاضلاب بعد از پمپ که فاضلاب در آن تحت

فشار جریان می یابد، خارج از حدود این مقررات است.

17 مبحث هفدهم: لوله کشی گاز طبیعی -1-1

1 کلیات -17 -1 -1

این مبحث حداقل ضوابط لوله کشی گاز طبیعی ساختمان هاي مسکونی، عمومی و خاص ، مجتمع ها و

شهرك هاي مسکونی، ساختمان ها، محوطه ها و شهرك هاي صنعتی را دربر می گیرد و با هدف طراحی،

اجراي لوله کشی، نصب، راه اندازي و نگهداري وسایل گازسوز در ساختمان ها و محوطه ها است.

مقررات این مبحث، کاربري گاز طبیعی تحویلی به ساختمان ها و محوطه ها براي مصارف تا حداکثر

5000 مترمکعب در ساعت و فشارهاي بین یک چهارم پوند بر اینچ مربع تا شصت پوند بر اینچمربع را

شامل می شود.

طراحی، انتخاب مصالح، اجراي لوله کشی گاز طبیعی، آزمایش ها، بازرسی ها، کنترل هاي کیفی،

دودکش ها، هوارسانی و تأمین هواي احتراق، نصب، راه اندازي، ایمنی و بهره برداري از لوازم گازسوز در

ساختمان ها و محوطه هایی که لوله کشی گاز طبیعی در آن ها اجرا نشده باید طبق ضوابط مبحث

هفدهم مقررات ملّی ساختمان انجام شود.

2 دامنه کاربرد -17 -1 -1

لوله کشی گاز مایع، گازهاي سوختنی به غیر از گاز طبیعی و گازهاي غیرسوختنی خارج از شمول

مقررات این مبحث می باشند. دامنه کاربرد این مبحث به شرح زیر است:

مبحث اول

16

– بخش اول مبحث:

حداقل ضوابط طراحی، اجرا و کنترلهاي کیفی لولهکشی گاز نصب و راه اندازي وسایل گازسوز،

دودکشها و هوارسانی به وسایل گازسوز، ضوابط بهره برداري و ایمنی براي گاز تحویلی ساختمان ها با

1 پوند بر اینچ مربع و حداکثر مصرف 160 مترمکعب بر ساعت و قطر لوله حداکثر 4 اینچ را / فشار 4

در بر میگیرد.

– بخش دوم مبحث:

حداقل ضوابط طراحی، اجرا و کنترلهاي کیفی لولهکشی گاز مجتمعها و ساختمانهاي مسکونی،

محوطهها و ساختمانهاي صنعتی و شهركهاي مسکونی و صنعتی براي فشارهاي بین 2 تا 60 پوند

بر اینچ مربع یا مصارف بالاتر از 160 مترمکعب بر ساعت تا حداکثر 5000 مترمکعب در ساعت را در

برمیگیرد.

18 مبحث هجدهم: عایقبندي و تنظیم صدا -1-1

1 کلیات -18 -1 -1

در این مبحث نتایج تأمین شرایط آکوستیکی، آسایش صوتی و جلوگیري از اتلاف امکانات در زندگی

ماشینی براي ساکنان شهرهاي بزرگ شرح داده شده است.

مواد و عناصر ساختمانی که فضاهاي ساختهشده را شکل میدهند، چگونگی شنیدن صداها و

حتی چگونگی انتقال صدا به فضاهاي اطراف را تعیین میکنند. با درك برخی از اصول پایه آکوستیکی

و چگونگی کنترل صدا توسط مواد و ساختارها، میتوان از بسیاري از مشکلات جلوگیري و یا حداقل

در مراحل اولیه آن را حل کرد و باعث کاهش هزینههاي بازسازي گردید.

مطالب موجود در این مبحث شامل: مقررات آکوستیکی براي ساختمانها با کاربريهاي مختلف،

تعیین حداکثر تراز معادل نوفه زمینه در یک فضا، حداقل شاخص کاهش صداي وزن یافته براي

پوسته خارجی ساختمان، جدا کننده بین فضاهاي مختلف، حداکثر تراز کوبهاي معمول شده وزن

یافته براي سقف بین طبقات و زمان واخنش بهینه براي فضاهاي مختلف با کاربريهاي متفاوت

میشود.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

17

2 دامنه کاربرد -18 -1 -1

این مبحث براي تراز نوفه زمینه و زمان واخنش تعیین شده براي فضاهاي مختلف و روش اندازه گیري

مربوط به تراز نوفه زمینه، زمان واخنش و شاخص هاي صدابندي جدارها کاربرد دارد.

19 مبحث نوزدهم: صرفه جویی در مصرف انرژي -1-1

1 کلیات -19 -1 -1

در بین مباحث مقررات ملّی ساختمان، مبحث نوزدهم تعیین کنندهترین نقش را در زمینه بهینهسازي

مصرف انرژي در ساختمان و حفاظت از محیطزیست ایفا میکند.

در مبحث 19 مقررات ملّی ساختمان ضوابط مرتبط با صرفه جویی در مصرف انرژي در ساختمان

تعیین می گردد. براي این منظور، روش هاي طرح، محاسبه و اصول کلی اجراي عایق کاري حرارتی

پوستۀ خارجی، سیستم هاي تأسیسات گرمایی، سرمایی، تهویه، تهویه مطبوع، تأمین آب گرم مصرفی،

و الزامات طراحی سیستم روشنایی الکتریکی در ساختمان ها، براي بهینه سازي مصرف انرژي مشخص

می گردد.

شایان ذکر است که در کنار رعایت الزامات تعیین شده در این مبحث، باید همواره دیگر ضوابط

مقررات ملّی ساختمان نیز، خصوصاً اصول مرتبط با تأمین شرایط ایمنی و بهداشت ساکنان

ساختمان ها ملاك عمل قرار گیرد.

2 دامنه کاربرد -19 -1 -1

ضوابط ارائه شده در مورد پوسته خارجی براي تمام ساختمان هاي جدیدالاحداث، به جز ساختمان هاي

گروه چهار، از نظر صرفه جویی در مصرف انرژي لازم الاجراست. این ضوابط در قالب دو روش (الف

کارکردي و روش ب تجویزي) ارائه شده است. از روش کارکردي می توان در مورد تمام ساختمان ها

استفاده کرد، اما کاربرد روش تجویزي به ساختمان هاي مسکونی 1 تا 9 طبقه، با زیربناي مفید زیر

2000 مترمربع، و ساختمان هاي گروه سه از نظر صرفه جویی در مصرف انرژي محدود می شود.

همچنین، رعایت ضوابط مربوط به سیستم ها و تجهیزات مکانیکی و سیستم روشنایی در مورد

تمامی ساختمان ها، با کاربري هاي مندرج در این مبحث، الزامی است.

مبحث اول

18

20 مبحث بیستم: علائم و تابلوها -1-1

1 کلیات -20 -1 -1

مبحث بیستم مقررات ملّی ساختمان، مسئولین مؤسسات دولتی و عمومی و بخش خصوصی،

کارفرمایان و مدیران کارگاهها و ساختمانها را ملزم میکند تا پیامرسانی در محیط زندگی مردم را به

نحو مؤثر و مطلوب، توسط تابلوها و علائم، تأمین نمایند تا در محلهایی که احتمال خطري تهدید

کننده سلامت و ایمنی افراد وجود دارد، علائم هشدار دهنده نصب کنند.

این مقررات شامل نظارت بر طراحی و ساخت و بهرهبرداري از پیام، سازه، محل نصب و دیگر

الزامات براي کلیه علائم و اعلانات مرسوم مانند پلاكها و تابلوها و دیگر وسائل اطلاعرسانی، از قبیل

اشارات حرکتی دست، علائم صوتی و نوري و آژیرهاي خطر و غیره است.

2 دامنه کاربرد -20 -1 -1

این مبحث براي استفاده در علائم و تابلوها در کارگاه هاي ساختمانی، تابلوهاي ایمنی داخل ساختمان

و محوطه هاي کاربريهاي شهري، صنعتی، بیمارستانی و … کاربرد دارد.

21 مبحث بیست و یکم: پدافند غیرعامل -1-1

1 کلیات -21 -1 -1

این مبحث به اقدامات غیرمسلحانه اي که به کارگیري آن ها موجب افزایش بازدارندگی، کاهش

آسیب پذیري، ارتقاء پایداري ملّی، تداوم فعالیتهاي ضروري و تسهیل مدیریت بحران در برابر

تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می شود، می پردازد.

رعایت این مبحث موجب حفظ جان و مال انسان در برابر حوادث، تهدیدات و استمرار فعالیت هاي

اساسی و ضروري مردم، تضمین تداوم تأمین نیازهاي حیاتی مردم (از قبیل آب، نان و غذا، پناهگاه،

انرژي، ارتباطات، بهداشت و امنیت) و سهولت در اداره کشور در شرایط بروز تهدید و بحران ناشی از

تجاوزات خارجی در مقابل حملات و اقدامات خصمانه و مخرب دشمن از طریق طرح ریزي و اجراي

طرح هاي دفاع غیرعامل و کاهش آسیب پذیري نیروي انسانی و مستحدثات و تأسیسات و تجهیزات

حیاتی و حساس کشور می شود.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

19

ضوابط ارائه شده در این مبحث به منظور کاهش آسیب پذیري ساختمان ها در برابر تهدیدات

نظامی و همچنین اعمال اقدامات و تدابیر و ملاحظات لازم شامل ایمن سازي، مستحکم سازي،

پیش بینی سامانه هاي جایگزین، تسهیل مدیریت بحران در زیرساخت ها و مکان یابی، در حوزه

ساختمان سازي استفاده می شود.

2 دامنه کاربرد -21 -1 -1

ضوابط مندرج در این مبحث شامل طرح و اجراي ساختمان ها با انواع سیستم باربري، در برابر آثار

بارهاي انفجار ناشی از اصابت غیرمستقیم می باشد.

دامنه کاربرد مقررات این مبحث شامل ساختمان هاي متعارف از جمله: ساختمان هاي مسکونی 4

طبقه و بیشتر، اداري و تجاري 4 طبقه و بیشتر، مجموعه هاي ورزشی، تفریحی، سالن هاي

اجتماعات، فروشگاه ها، هتل ها، مدارس، دانشگاه ها، مساجد با ظرفیت بیش از 100 نفر، سالن هاي

سینما و تئاتر و بیمارستان ها می باشد.

ساختمان ها و تأسیسات زیر مشمول مقررات مندرج در این مبحث نمی باشند:

سیلوها، سدها، آب بند ها، مخازن ذخیره سوخت، برج هاي صنعتی، برج هاي مراقبت فرودگاه ها،

برج هاي مخابراتی و رادیو تلویزیونی، یادمان هاي مرتفع، دکل ها، دودکش ها، ابنیه راه ها، پل ها،

پالایشگاه ها، نیروگاه ها، اسکله ها و بنادر، استحکامات نظامی، تونل ها، متروها، خطوط انتقال نفت و

گاز و آب و فاضلاب و مخابرات و برق، تأسیسات تلمبه خانه هاي نفتی، ایستگاه هاي تقویت و تقلیل

فشار گاز، پست هاي توزیع و انتقال برق، دیسپاچینگ ها، سوئیچینگ ها و ساختمان هاي مربوط به

مقام معظم رهبري، رؤساي قواي سه گانه، شوراي نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شوراي

عالی امنیت ملّی، فرماندهی مدیریت بحران ملّی، فرماندهی و ستاد کل نیروهاي مسلح، فرماندهی

و ستاد کل (سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ارتش جمهوري اسلامی ایران و نیروي انتظامی)،

قرارگاه هاي نظامی، انتظامی و امنیت ملّی، ساختمان هاي اصلی وزارتخانه هاي اطلاعات کشور،

دفاع، امورخارجه، بانک مرکزي، ساختمان هاي مرکز و مراکز ضبط و پخش ویژه صدا و سیماي

جمهوري اسلامی، برج هاي مخابراتی و ارتباطی، برجهاي مسکونی، تجاري، اداري بیش از بیست

مبحث اول

20

طبقه و بیمارستان هاي بیش از 500 تختخواب و هرگونه سازه ها و تأسیسات خاص که طراحی

آن ها مستلزم انجام مطالعات ویژه بوده و یا جهت تهدیدات خارج از مقررات این مبحث می باشند.

و (EMP) به منظور تأمین ایمنی و کاهش آسیب پذیري و مقابله با تهدیدات الکترومغناطیسی

گرافیتی و سایبري، باید از مقررات و آئین نامه هاي معتبر مربوطه استفاده شود.

تهدیدات ناشی از انفجارهاي هسته اي، حملات شیمیایی و میکروبی، برخورد مستقیم پرتابه به

سازه ها و تأسیسات، اغتشاشات الکترونیکی، تهدیدات بیولوژیکی، مشمول مقررات این مبحث

نمی باشد.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

21

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

( 1 آسانسور: ( 15 -2 -1

وسیله اي است متشکل از کابین و معمولاً وزنه تعادل و اجزا دیگر که با روش هاي مختلفی مسافر (نفر)

یا بار یا هر دو را در مسیر بین طبقات ساختمان جابجا می کند.

( 2 آسانسور کششی: ( 15 -2 -1

آسانسوري است که حرکت آن بر اثر اصطکاك بین سیم بکسل و شیار فلکه کشش، به هنگام چرخش

آن توسط سیستم محرکه انجام می شود.

( 3 آسانسور هیدرولیکی: ( 15 -2 -1

در این نوع آسانسور عامل حرکت کابین، سیلندر و پیستون هیدرولیکی است و ممکن است وزنه

تعادل نیز داشته باشد و معمولاً براي ارتفاعات کم و سرعت هاي کم کاربرد دارد.

( 4 آشکارساز گاز مونواکسیدکربن: ( 17 -2 -1

وسیله اي حساس در مقابل وجود گاز مونواکسیدکربن در محیط که قبل از رسیدن غلظت گاز به حد

50 ) وجود گاز را به طریق صوتی یا نوري یا طرق دیگر اعلام می نماید. p.p.m خطرناك (معمولاً

( 5 آشکارساز نشت گاز قابل اشتعال: ( 17 -2 -1

وسیله اي حساس در مقابل وجود گاز قابل اشتعال در محیط که قبل از رسیدن غلظت گاز به حد

خطرناك، وجود گاز را به طریق صوتی یا نوري یا طرق دیگر اعلام می نماید.

مبحث اول

22

( 6 آگهی علائم تصویري وتابلو: ( 20 -2 -1

شامل پیام تصویري، رنگ و مطالب آنها است.

( 7 آیین نامه اجرایی: ( 2 -2 -1

آیین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب بهمن ماه 1375

(2) : 8 آیین نامه ماده 33 -2 -1

آیین نامه اجرایی ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب تیرماه 1383 هیات وزیران

( 9 اتصال: ( 10 -2 -1

مجموعه اجزایی که دو یا چند عضو را به هم متصل می نمایند.

( 10 اتصال ساده: ( 10 -2 -1

اتصال ساده به اتصالی گفته می شود که در آن اتصال تیرها، شاه تیرها و خرپاها ، انعطاف پذیر (بدون قید

دورانی) بوده و می توان آن ها را فقط در مقابل برش (عکس العمل هاي تکیه گاه) محاسبه نمود.

( 11 اتصال گیردار: ( 10 -2 -1

اتصال گیردار به اتصالی گفته می شود که در آن اتصال قادر به انتقال لنگر بدون ایجاد دوران

محسوسی در بین اعضاء اتصالی می باشد.

( 12 اتصال نیمه گیردار: ( 10 -2 -1

اتصال نیمه گیردار به اتصالی گفته می شود که در آن اتصال قادر به انتقال لنگر به همراه دوران قابل

ملاحظه بین اعضاء اتصالی می باشد.

( 13 ارتفاع طبقه و بنا: ( 3 -2 -1

منظور از ارتفاع یک طبقه، فاصله قائم از کف تمام شده طبقه بالاتر است. ارتفاع طبقه آخر بنا،

حدفاصل کف تمام شده آن طبقه تا کف تمام شده متوسط سطح بام ساختمان میباشد. ارتفاع بنا

به ارتفاع تمام طبقات یا فاصله قائم از کف زمین طبیعی تا متوسط ارتفاع بام ساختمان گفته

میشود.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

23

( 14 اضافه جریان: ( 13 -2 -1

هر جریانی که بیش از جریان اسمی تجهیزات برقی باشد.

( 15 اطلاعات ژئوتکنیکی: ( 7 -2 -1

به داده هاي ژئوتکنیکی گفته می شود که پردازش شده باشند.

( 16 اعضاء باربر: ( 3 -2 -1

اعضایی از ساختمان که بارهاي وارد بر ساختمان را به شالودهها انتقال میدهند.

( 17 اعضاء مختلط: ( 10 -2 -1

اعضاي سازه اي که مقطع آن ها از بتن و فولاد تشکیل شده باشد.

( 18 اعضاء مرکب: ( 10 -2 -1

اعضاي سازه اي که مقطع آن ها از دو یا چند عضو فولادي تشکیل شده باشد.

( 19 افزایش بنا: ( 3 -2 -1

انجام هرگونه عملیات ساختمانی که سطح یا حجم یک بنا را افزایش دهد.

( 20 الکترود زمین: ( 13 -2 -1

یک قطعه یا قسمت هادي یا گروهی متشکل از قطعات هادي که در تماس بسیار نزدیکی با زمین

بوده و با آن اتصال الکتریکی بر قرار می کند.

( 21 ایستگاه تقلیل فشار اولیه: ( 17 -2 -1

تجهیزاتی که در محل تحویل گاز از شبکه گاز شهري به مشترك نصب و فشار تحویلی را تنظیم و حجم

گاز را اندازه گیري می کنند. این ایستگاه ها تحت نظر شرکت گاز ناحیه اجرا و بهره برداري می شوند.

( 22 ایستگاه تقلیل فشار ثانویه: ( 17 -2 -1

تجهیزاتی هستند که فشار شبکه گاز را تقلیل داده و به فشار قابل بهره برداري بخش هاي مختلف

سیستم لوله کشی گاز تبدیل می کنند.

مبحث اول

24

( 23 ایستگاه مشترکین عمده: ( 17 -2 -1

تجهیزاي که به منظور اندازه گیري مقدار گاز، تنظیم و تثبیت فشار گاز در محل مورد تأیید شرکت گاز

استان نصب گردیده و در مالکیت شرکت گاز استان می باشد.

( 24 اینرسی حرارتی: ( 19 -2 -1

قابلیت کلی پوسته خارجی و جدارهاي داخلی در ذخیره انرژي، باز پس دادن آن و تأثیرگذاري بر

نوسان هاي دما و بار گرمایی و سرمایی فضاهاي کنترل شده ساختمان. اینرسی حرارتی ساختمان با

استفاده از جرم سطحی مفید ساختمان گروه بندي می شود.

( 25 بازشو: ( 19 -2 -1

همه سطوح قابل باز شدن در پوسته ساختمان، که براي دسترسی، تأمین روشنایی، دید به خارج،

خروج گاز حاصل از سوخت، تهویه و تعویض هوا ایجاد می گردند، مانند درها، پنجره ها و نورگیرها.

( 26 بام تخت: ( 19 -2 -1

پوشش نهایی ساختمان که شیبی کمتر از 10 درجه یا مساوي آن، نسبت به افق دارد.

( 27 بالکن: ( 4 -2 -1

سطحی است که از 2 یا 3 طرف بطور مستقیم در مجاورت هواي آزاد قرار گرفته است و زیر آن به

وسیله فضاي بستهاي اشغال نگردیده باشد.

( 28 بام شیب دار: ( 19 -2 -1

پوشش نهایی ساختمان که شیبی بیشتر از 10 درجه و کمتر از 60 درجه نسبت به سطح افقی دارد.

بر روي سقف شیبدار، فضاي خارج و در زیر آن، فضاي کنترل شده یا کنترل نشده قرار دارد. اگر

شیب جدار بیش از 60 درجه باشد، از دید این مبحث دیوار تلقی میشود.

( 29 بخاري با دودکش: ( 14 -2 -1

بخاري با سوخت گاز، مایع یا جامد براي گرم کردن موضعی فضا، که محصولات احتراق را از طریق

دودکش مستقیماً به فضاي خارج انتقال میدهد.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

25

( 30 بخاري بدون دودکش: ( 14 -2 -1

بخاري گازسوز بدون دودکش که به صورت تابشی، یا با جابجایی طبیعی هوا و یا به کمک پروانه برقی،

بصورت موضعی فضا را گرم میکند.

( 31 بدنه هادي: ( 13 -2 -1

بدنه هاي هادي (فلزي) و اجزاي دیگر تجهیزات الکتریکی که هادي می باشند و می توان آن ها را لمس

نمود و بطور عادي برقدار نیستند اما در حالت وجود اتصالی، ممکن است برقدار شوند.

( 32 برچسب انرژي: ( 19 -2 -1

برچسب تعیین شده توسط مقامات ذیصلاح، به منظور نصب بر روي تولیدات صنعتی مورد استفاده در

ساختمان، براي مشخص کردن حد کیفیت محصولات از نظر مصرف انرژي.

( 33 برق گرفتگی: ( 13 -2 -1

پدیده اي است پاتوفیزیولوژیکی که در نتیجه عبور جریان الکتریکی از بدن انسان یا حیوان به وجود

می آید.

( 34 بعد اسمی: ( 10 -2 -1

بعد تئوریک یا مشخص شده ، همانند ابعاد ارائه شده در جداول مشخصات مقاطع.

( 35 بناي موجود: ( 3 -2 -1

بنایی که مطابق مقررات و قوانین گذشته اجرا و تکمیل شده است.

( 36 پاکت حجمی بنا: ( 4 -2 -1

حجم ساده شده اي است که کل بنا بر اساس ضوابط مصوب در آن محاط می گردد.

( 37 پایانه حرارتی: ( 19 -2 -1

بخشی از یک سیستم مرکزي سرمایی یا گرمایی که در آخر مدار قرار دارد و انرژي منتقل شده توسط

مدار توزیع را به فضا یا فضاهاي کنترل شده انتقال میدهد (مانند رادیاتور).

مبحث اول

26

( 38 پایداري: ( 10 -2 -1

حالت حدي حاصله در بارگذاري اجزاي سازه اي ، قاب یا سازه، که در آن تغییر مختصري در هندسه یا

بارها منجر به جابجائی هاي قابل ملاحظه نمی شود.

( 39 پرچم: ( 20 -2 -1

علائمی منصوب بر پایه از مصالح قابل انعطاف مثل پارچه و… است.

( 40 پروانه اشتغال: ( 2 -2 -1

پروانه اشتغال به کار موضوع ماده 4 قانون

( 41 پروانه ساختمان: ( 2 -2 -1

پروانه ساختمانی صادره توسط شهرداري ها یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان

( 42 پکیج گازسوز: ( 17 -2 -1

دستگاه گازسوز تأمینکننده آب گرم سیستم گرمایش و آب گرم مصرفی داخل ساختمان ها که

معمولاً براي هر واحد مسکونی به صورت مستقل، نصب می شود.

( 43 پلاك: ( 20 -2 -1

تابلوهاي کوچک با حداکثر مساحت تعیین شده در مقررات که پیامهایی چون معرفی کاربري هاي

مستقر در بنا دارد.

( 44 پلکان خارجی: ( 3 -2 -1

پلکانی که حداقل از یک طرف در ارتباط مستقیم با فضاي آزاد باشد.

( 45 پلکان متحرك: ( 3 -2 -1

پلکانی که به کمک وسایل و دستگاههاي مکانیکی حرکت کند.

( 46 پله برقی: ( 15 -2 -1

وسیله اي است که در مسیر حرکت افراد پیاده جهت بالا یا پایین بردن آن ها در دو طبقه غیر هم سطح

به کار می رود و به وسیله پله یا تسمه که توسط نیروي محرکه برقی به حرکت در آورده می شود سبب

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

27

جابجایی افراد می گردد و شامل قطعات مکانیکی ، الکتریکی و الکترونیکی می باشد. زاویه شیب پلکان

برقی 30 و حداکثر 35 درجه می باشد.

( 47 پوسته خارجی: ( 19 -2 -1

تمام سطوح پیرامونی ساختمان، اعم از دیوارها، سقفها، کفها، بازشوها، سطوح نورگذر و مانند آنها،

که از یک طرف با فضاي خارج یا کنترل نشده، و از طرف دیگر با فضاي کنترل شده داخل ساختمان

در ارتباط هستند.

پوسته خارجی در تمام موارد الزاماً با پوسته کالبدي ساختمان یکی نیست، زیرا پوسته کالبدي

ممکن است دربرگیرنده فضاهاي کنترل نشده نیز باشد. پوسته خارجی ساختمان همچنین شامل

عناصري است که، در وجه خارجی خود، مجاور خاك و زمین هستند.

( 48 پی: ( 7 -2 -1

به مجموعه بخش هایی از سازه و خاك در تماس با آن اطلاق می شود که انتقال بار بین سازه و زمین

از طریق آنها صورت می گیرد.

( 49 پی هاي سطحی یا شالودهها: ( 7 -2 -1

به پی هایی گفته می شود که در عمق کم و نزدیک سطح زمین (عمق پی کمتر از ابعاد سطح پی و یا

کمتر از سه متر باشد) ساخته میشوند. این پیها شامل: شالودههاي منفرد، نواري و گسترده میباشند.

شالودهها ممکن است سنگی، بتنی و یا بتن آرمه از نوع دال تنها و یا ترکیبی از تیر و دال باشند.

( 50 پی هاي عمیق یا شمع ها: ( 7 -2 -1

به پی هایی گفته می شود که نسبت عمق قرارگیري به کوچکترین بعد افقی آنها از 10 تجاوز کند. این پی ها

شامل: انواع شمع ها، دیوارك ها و دیوارهاي جدا کننده می شوند. پیهاي عمیق در ساختمان ها معمولاً به

وسیله یک سازه میانی، که کلاهک یا سر شمع نامیده می شود، بارهاي سازه را به زمین منقل می نمایند.

( 51 پی هاي نیمه عمیق: ( 7 -2 -1

به پی هایی گفته می شود که در حد فاصل بین پی هاي سطحی و پی هاي عمیق قرار دارند. پی هاي

صندوقه اي و پی هاي چاهی معمولاً در این گروه قرار دارند.

مبحث اول

28

( 52 پی هاي ویژه: ( 7 -2 -1

به پی هایی گفته می شود که معمولاً در تعریف گروه هاي فوق نمی گنجند. مانند مهارها یا ریز شمع ها،

ستون هاي شنی و بهسازي خاك در عمق. در این پی ها براي انتقال بار از سازه به زمین از فشار،

کشش یا اصطکاك بهره گیري می شوند.

( 53 تابلوها و علائم تصویري: ( 20 -2 -1

علائمی است که با ترکیبی از شکل، رنگ، نوشته، سمبل و نشانه تصویري به دیده آید و حاوي پیام

مشخصی باشد. ممکن است داراي سازه یا فاقد آن بوده، به ساختمان یا دیواري الصاق یا روي زمین و

نرده و امثال آن قرار گیرد.

( 54 تابلوها و علائم تصویري ایمنی در ساختمانها و کارگاهها : ( 20 -2 -1

علائمی است که داراي پیام هاي منع کننده کاري خطرزا یا هشدار وجود خطري یا الزام به انجام کاري

یا راههاي گریز از خطر یا کمک هاي اولیه باشد.

( 55 تابلو و علائم تصویري (از جهت مدت زمان استفاده): ( 20 -2 -1

-1 علائم تصویري و تابلوي دائم: محدودیتی به لحاظ مدت زمان نصب نداشته باشد. تابلوهایی که

جواز نصب آنها داراي زمان محدود است نیز در صورتیکه امکان تمدید جواز داشته باشند، تابلوي

دائم محسوب می گردند.

-2 علائم تصویري و تابلوي موقت: براي مدتی محدود به نمایش در می آید. درچنین تابلوهاي الزامی

به استفاده از مصالح مقاوم نیست، اما نکات ایمنی باید رعایت گردد.

( 56 تابلوي کنترل آسانسور: ( 15 -2 -1

مجموعه اي شامل مدارهاي فرمان و قدرت که وظیفه کنترل حرکت کابین و پاسخگویی به احضار را به

عهده دارد.

( 57 تأسیسات الکتریکی: ( 13 -2 -1

مجموعه اي است از تجهیزات الکتریکی به هم پیوسته براي انجام هدف یا اهداف معین که داراي

مشخصه هاي هماهنگ و مرتبط باشند.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

29

( 58 تجهیزات الکتریکی: ( 13 -2 -1

وسایل، تجهیزات، لوازم، دستگاه ها و مصالحی اند که براي تولید ، انتقال ، توزیع یا مصرف انرژي

الکتریکی به کار می روند مانند مولدها ، لوازم و اسب اب و دستگاه هاي برقی، وسایل اندازه گیري ، وسایل

حفاظتی ، تجهیزات و مصالح سیستم هاي سیم کشی و مصرف کننده انرژي الکتریکی.

( 59 تجهیزات دستی: ( 13 -2 -1

تجهیزاتی هستند قابل حمل که در هنگام استفاده عادي در دست گرفته می شوند و در آنها، موتور، در

صورتیکه وجود داشته باشد قسمتی جدانشدنی از تجهیزات را تشکیل می دهد.

( 60 تجهیزات نصب ثابت: ( 13 -2 -1

تجهیزاتی است که به نگهدارهایی محکم شده باشند یا به نحوي دیگر در محل معینی محکم و ثابت

شده باشند.

( 61 تحلیل الاستیک: ( 10 -2 -1

تحلیل سازه اي بر اساس این فرض که سازه با حذف بار به شکل هندسی اولیه خود باز می گردد.

( 62 تحلیل پلاستیک: ( 10 -2 -1

تحلیل سازه اي با فرض رفتار صلب – خمیري قطعات و با استفاده از تئوري پلاستیسیته با بررسی

مکانیزم خرابی.

( 63 تحلیل سازه اي: ( 10 -2 -1

تعیین آثار بار، بر اعضاء و اتصالات بر اساس اصول تحلیل سازه.

( 64 تحلیل غیرالاستیک: ( 10 -2 -1

تحلیل سازه اي با در نظر گرفتن رفتار غیرالاستیک مصالح.

( 65 تخلیه هوا: ( 14 -2 -1

خارج کردن قسمتی از هواي فضا و هدایت آن به هواي آزاد، بطور طبیعی یا با وسایل مکانیکی.

مبحث اول

30

( 66 تراز طبقه شدن آسانسور: ( 15 -2 -1

منظور هم تراز شدن کف کابین با کف تمام شده طبقه در محل ورودي به آسانسور است.

( 67 ترموکوپل: ( 17 -2 -1

این وسیله یکی از مهمترین بخشهاي دستگاه گازسوز است که در صورت روشن نشدن مشعل

دستگاه یا از بین رفتن شعله اصلی مشعل مسیر ورود سوخت به مشعل، بسته یا شعله اصلی مشعل و

شمعک آن هر دو قطع میگردد.

( 68 تسلیم: ( 10 -2 -1

حالت حدي تغییر شکل غیر الاستیک که پس از رسیدن به حالت تنش تسلیم بروز می کند.

( 69 تصرف: ( 4 -2 -1

بخشی از ساختمان ها، حاصل ترکیب چند فضا (به ترتیبی که در این مقررات مشخص شده)، که به

فعالیتی مشخص اختصاص داده شود. مقصود از “تصرف” در این مقررات، نوع بهره گیري از بنا یا

بخشی از آن است که با مقصودي معلوم در دست بهره برداري بوده یا قرار است براي آن مقصود مورد

استفاده واقع شود. انواع تصرف ها عباتند از:

-1 تصرف اداري و حرفه اي

-2 تصرف انباري

-3 تصرف آموزشی- تربیتی

-4 تصرف تجمعی

-5 تصرف درمانی و مراقبتی

-6 تصرف صنعتی

-7 تصرف کسبی و تجاري

-8 تصرف مخاطره آمیز

-9 تصرف مسکونی

( 70 تصفیه هوا: ( 14 -2 -1

فرآیند کاهش ذرات زیانآور موجود در هوا از قبیل میکروارگانیسمها، ذرات معلق، دود، گازهاي

زیانآور و مانند آنها.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

31

( 71 تعویض هوا: ( 14 -2 -1

ورود و یا خروج هوا در یک فضا، بطور طبیعی و یا به کمک وسایل مکانیکی.

( 72 تنظیم کننده فشار گاز (رگولاتور): ( 17 -2 -1

دستگاهی است که فشار گاز ورودي را کاهش داده و آن را به میزان فشار موردنظر براي مصرف، ثابت

نگه میدارد.

( 73 توقفگاه هاي وسایل نقلیه: ( 4 -2 -1

توقفگاه هاي وسایل نقلیه محل هاي توقف و نگهداري وسایل نقلیه هستند که توقفگاه هاي وسایل نقلیه

در فضاي باز و فضاهاي توقفگاه وسایل نقلیه در ساختمان را شامل می شوند.

(14 – 74 تهویه: ( 19 -2 -1

روند دمیدن یا مکیدن هوا، از طریق طبیعی یا مکانیکی، به هر فضایی یا از هر فضایی، براي تأمین

شرایط بهداشت و آسایش (از قبیل کنترل دما و میزان رطوبت هوا، جلوگیري از بروز میعان، جلوگیري

از رشد میکروارگانیسمها و مانند آنها). چنین هوایی ممکن است مطبوع شده باشد.

(19 – 75 تهویه مطبوع: ( 14 -2 -1

کنترل هم زمان دما، رطوبت و پاکیزگی هوا و توزیع مناسب آن به منظور تأمین شرایط مورد نیاز

فضاي ساختمان.

( 76 تیر: ( 10 -2 -1

عضو سازه اي با هدف مقاومت در مقابل لنگر خمشی.

( 77 تیر ورق: ( 10 -2 -1

تیري که مقطع آن از ورق ساخته شده است.

( 78 جایگاه امدادرسانی: ( 4 -2 -1

شامل فضاها و سطوحی است که به منظور کمک و امدادرسانی در موارد اضطراري در فضاهاي باز در

نظر گرفته شده و مورد استفاده قرار می گیرند.

مبحث اول

32

( 79 جدار نورگذر (شفاف یا نیمه شفاف): ( 19 -2 -1

جداري که ضریب عبور نور مرئی آن بزرگتر از 5% است. جدار نورگذر بر دو نوع شفاف و مات است و

شامل پنجرهها، درهاي خارجی نورگذر، نورگیرها و مشابه آنهاست.

( 80 جریان اتصال کوتاه (فلزي): ( 13 -2 -1

اضافه جریانی است که در نتیجه بروز اتصالی با امپدانسی بسیار کوچک بین هادي هاي برقداري که در

شرایط عادي داراي اختلاف پتانسیل می باشند ، ایجاد شود.

( 81 جریان اضافه بار (یک مدار): ( 13 -2 -1

اضافه جریانی است که در مداري برقرار می شود که از نظر الکتریکی آسیب ندیده باشد.

( 82 جریان باقیمانده: ( 13 -2 -1

جمع جبري مقادیر آنی جریانهایی (منتجه جریان هاي آنی) است که از همه هادي هاي برقدار یک

مدار معین، در یک نقطه از تأسیسات الکتریکی، عبور می کند.

( 83 جریان برق گرفتگی: ( 13 -2 -1

جریانی است که از بدن انسان یا حیوان عبور کند و مشخصه هاي آن به نحوي باشد که احتمالا موجب

برق گرفتگی شود.

( 84 جریان مجاز: ( 13 -2 -1

(جریان مجاز حرارتی یا جریان اسمی یک هادي)، حداکثر جریانی است که بطور مداوم در شرایطی

تعیین شده، بدون اینکه دماي وضعیت تعادل یک هادي از میزان معینی تجاوز نماید، می تواند از آن

عبور کند.

در مورد هادي ها (سیم و کابل) جریان اسمی همان جریان مجاز حرارتی است.

( 85 جریان نشت: ( 13 -2 -1

جریانی است که بین مداري که از نظر الکتریکی آسیب ندیده است و زمین یا بدنه هاي هادي بیگانه،

برقرار شود.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

33

( 86 جوش انگشتانه: ( 10 -2 -1

جوش ایجاد شده در سوراخ دایره اي شکل در یکی از اعضاي اتصالی که باعث ایجاد پیوستگی بین آن

عضو و عضو دیگر می شود.

( 87 جوش شیاري با نفوذ کامل: ( 10 -2 -1

جوش شیاري که در آن فلز جوشکاري از کل ضخامت عضو اتصالی عبور می کند.

( 88 جوش شیاري با نفوذ نسبی: ( 10 -2 -1

جوش شیاري که در آن میزان نفوذ، عمدتاً کمتر از ضخامت کامل عضو اتصالی در نظر گرفته شده باشد.

( 89 جوش کام: ( 10 -2 -1

جوش ایجاد شده در سوراخ امتدادیافته براي اتصال یک عضو به عضو دیگر.

( 90 جوش گوشه: ( 10 -2 -1

جوشی با مقطع مثلثی ایجاد شده در بین سطوح اعضاي مقاطع.

( 91 چاه آسانسور: ( 15 -2 -1

فضایی است که ریل ها و برخی تجهیزات آسانسور در آن نصب می شوند و کابین و وزنه تعادل در این

مکان حرکت می نمایند، معمولاً با دیواره ها، درهاي طبقات و درها و دریچه هاي اضطراري محصور

می گردد.

( 92 چاهک آسانسور: ( 15 -2 -1

فاصله قائم بین کف پایین ترین محل توقف تا کف چاه آسانسور (به ابعاد چاه آسانسور) را چاهک

می گویند.

( 93 حفاظت کاتدي: ( 17 -2 -1

نوعی سیستم الکتریکی است که براي جلوگیري از خوردگی ناشی از زنگ زدگی لوله هاي گاز دفنی به

کار می رود.

مبحث اول

34

( 94 حیاط: ( 3 -2 -1

فضاي باز بدون سقف و بدون تصرف که از دو یا چند طرف با دیوارهاي خارجی بنا محصور باشد و اگر

از همه طرف به دیوارهاي خارجی بنا محصور شود، در آن صورت به آن حیاط داخلی گفته میشود.

( 95 حیاط محصور (پاسیو): ( 4 -2 -1

فضایی است باز، که در میان ساختمان قرار دارد و به طور معمول اضلاع آن در تمام ارتفاع ساختمان

امتداد یافته و وظیفه تأمین نور و تهویه بخشی از ساختمان را در طبقات بر عهده دارد.

( 96 خاکریزي مهندسی: ( 7 -2 -1

به خاکریزي گفته می شود که احتیاج به شناخت نوع خاك و کنترل تراکم دارد و در پایداري

ساختمان مؤثر است.

( 97 خستگی: ( 10 -2 -1

حالت حدي شروع ترك خوردگی و گسترش آن در اثر تکرار بار زنده

( 98 داده هاي ژئوتکنیکی: ( 7 -2 -1

به پارامترهاي برداشت شده از زمین ساختگاه گفته می شود که پردازش نشده است.

( 99 در کابین آسانسور: ( 15 -2 -1

دري است که در ورودي کابین قرار گرفته و معمولاً به طور خودکار باز و بسته می شود.

( 100 دستگاه: ( 14 -2 -1

هر دستگاه مکانیکی که با مصرف برق، گاز (مایع یا گاز طبیعی)، سوخت مایع یا جامد و هر نوع انرژي

دیگر، به منظور استفاده در تأسیسات مکانیکی (تأسیسات گرمایی، تعویض هوا، تهویه مطبوع) طراحی

و ساخته می شود.

( 101 دستگاه هاي گرم کننده و خنک کننده ویژه: ( 14 -2 -1

هر دستگاه مکانیکی با کاربري و ظرفیت مشخص و با مصرف هر نوع انرژي (برق، سوخت جامد، مایع،

گاز)، که براي تهیه آب گرم مصرفی یا گرم کردن و یا خنک کردن موضعی فضاهاي ساختمان، طراحی و

ساخته شده باشد.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

35

( 102 دستگاه یکپارچه (پکیج): ( 14 -2 -1

دستگاهی که به طور کامل در کارخانه ساخته، سوار و آزمایش شده و به صورت یک واحد مستقل، با

همه قطعات و اجزاي متحرك و موتور محرك، آماده نصب باشد.

( 103 دستگیره (پلکان برقی): ( 15 -2 -1

دستگیره اي از جنس لاستیک با الیاف مخصوص می باشد که متحرك بوده و سرعت آن با سرعت

حرکت پله یکسان می باشد ، افراد هنگام بالارفتن یا پایین آمدن از آن استفاده می کنند.

( 104 دفتر مهندسی: ( 2 -2 -1

محل انجام خدمات مهندسی ساختمان داراي مجوز فعالیت از وزارت راه و شهرسازي

( 105 دفترچه اطلاعات ساختمان: ( 2 -2 -1

دفترچه اطلاعات ساختمان مشتمل بر جدول مربوط به روند تهیه طرح، اجرا، نظارت اطلاعات

ساختمان است.

(14 – 106 دودکش: ( 17 -2 -1

معبري فلزي یا با مصالح بنایی که گازهاي حاصل از احتراق از راه آن به خارج ساختمان منتقل میشود.

(14 – 107 دودکش پیش ساخته: ( 17 -2 -1

دودکشی است که در کارخانه شامل معبر انتقال دود، که براي نوع و کلاس معینی از دستگاه با

سوخت مایع یا گاز ساخته شده و مشخصات آن از طرف مؤسسۀ معتبر و مورد تأیید گواهی شده و

داراي پلاك تأیید باشد.

( 108 دوره اجرا: ( 2 -2 -1

مدت زمانی که از تاریخ صدور پروانه ساختمان تا تحویل گزارش پایان کار ساختمان توسط ناظر

هماهنگ کننده به شهرداري یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان به طول میانجامد.

( 109 دوره نظارت: ( 2 -2 -1

مدت زمانی که از تاریخ صدور پروانه ساختمان تا تحویل گزارش پایان کار ساختمان توسط ناظر

هماهنگ کننده به شهرداري یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان به طول میانجامد.

مبحث اول

36

( 110 دیگ: ( 14 -2 -1

یک دستگاه گرمازاي بسته که براي تأسیسات گرمایی ، یا سیستم تأمین آبگرم مصرفی، آب گرم یا

بخار تولید می کند.

( 111 دیوار: ( 19 -2 -1

بخشی از پوسته خارجی یا داخلی غیر نورگذر ساختمان که عمودي است، یا با زاویه بیش از 60 درجه

نسبت به سطح افقی قرار گرفته است.

( 112 دیوار آتش: ( 14 -2 -1

جزئی از ساختمان که ضد حریق است و از گسترش آتش در داخل یا بین ساختمان ها و سازه ها، از

سویی به سوي دیگر، جلوگیري کرده و یا آن را کند می کند.

( 113 دیوار جان پناه: ( 3 -2 -1

بخش امتداد یافته دیوارهاي خارجی بنا در بام که به منظور فراهم نمودن ایمنی و تفکیک همسایگی

اجرا میشود.

( 114 دیوار دودبند: ( 3 -2 -1

دیوار یا دیواره اي که راهروي خروج را قطع کرده و به یک یا چند در مجهز است. این دیوار باید مانع

گسترش آتش و دود باشد.

( 115 دیوار کتیبه: ( 3 -2 -1

بخشی از دیوار خارجی ساختمان که پایین یا بالاي پنجره (یا بازشو) واقع میشود.

( 116 دیوار مشترك: ( 3 -2 -1

دیواري که در مرز مالکیت دو ساختمان براي بهرهگیري مشترك ساخته میشود.

( 117 راه پله: ( 3 -2 -1

بخشی از مجموعه راه خروج شامل تعدادي پله یا سکو که در مجموع رفت و آمد از یک طبقه به طبقه

دیگر را بدون تداخل و برخورد با مانع امکان پذیر میکند.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

37

( 118 رشته هاي اصلی: ( 2 -2 -1

معماري، عمران، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات برقی، شهرسازي، نقشه برداري و ترافیک.

( 119 رشته هاي مرتبط: ( 2 -2 -1

رشته هاي موضوع تبصره 1 ماده 7 قانون.

( 120 رنگهاي داراي مفهوم ایمنی: ( 20 -2 -1

در علائم تصویري، نورانی و نوري ایمنی رنگ هاي خاص داراي مفاهیم مشخصی است. جدول زیر

تعیین کننده کلی این رنگهاست.

رنگ معنا و مفهوم دستورالعمل

قرمز بازدارنده (اعلام خطر) کارخطرناك- ایست- توقف اضطراري- تخلیه

زرد کهربائی هشداردهنده مواظب باشید- احتیاط کنید – بیازمائید

آبی الزام کننده کار یا اقدام خاص مثل استفاده از وسایل حفاظت فردي

سبز تصویري آگاه کننده نسبت به

شرایط ایمن

در ها- خروجی ها – راه هاي فرار- امکانات و وسایل و

کمک هاي اولیه – برگشت به حالت عادي

( 121 ریل هاي راهنما (آسانسور): ( 15 -2 -1

هستند که براي هدایت کابین یا وزنه تعادل (در صورت وجود) به کار می روند. T اجزاي فلزي با مقطع

( 122 زمین (جرم کلی زمین): ( 13 -2 -1

جرم هادي زمین است که پتانسیل همه نقاط آن به طور قراردادي برابر صفر انتخاب می شود.

( 123 زیرزمین: ( 3 -2 -1

قسمتی از ساختمان که تمام یا بخشی از آن پایینتر از کف زمین طبیعی قرار گرفته و به عنوان طبقه

به حساب نیاید.

مبحث اول

38

( 124 ساختمان: ( 2 -2 -1

بنایی واحد که وجه هاي بیرونی آن در سطح و ارتفاع، از زیر پی تا بالاترین نقطه، یک پوسته معماري

بسته را تشکیل دهد.

( 125 ساختمانهاي بتنی پیش ساخته: ( 11 -2 -1

ساختمانی که تمامی اجزاي سازهاي و بعض ا اجزاي غیرسازهاي ساختمان از قطعات بتن پیشساخته

که در کارخانه تولید شده است، تشکیل میشوند.

( 126 ساختمان هاي خاص: ( 17 -2 -1

ساختمان هایی هستند که استفاده از آن ها در نجات و امداد مؤثر بوده و در صورت خرابی یا وقفه در

بهره برداري به طور غیرمستقیم موجب افزایش تلفات و خسارات شده و سبب آتش سوزي وسیع، از

دست رفتن ثروت ملّی و آلودگی محیط زیست می شود.

( 127 ساختمان هاي عمومی: ( 17 -2 -1

ساختمان هایی هستند که در آن ها خدمات عمومی ارایه شده و مورد استفاده و مراجعه عموم مردم

می باشد.

( 128 ساختمانهاي فولادي پیشساخته: ( 11 -2 -1

ساختمانهاي فولادي که قطعات آن به طورکامل در کارگاه ساخت، مونتاژ و جوشکاري میشوند و

اتصال آنها براي نصب در پاي کار انجام میپذیرد.

( 129 ساختمانهاي فولادي درجا: ( 11 -2 -1

ساختمانهاي فولادي که کلیه قطعات آن در پاي کار برشکاري و مونتاژ جوشکاري شده و به وسیله

اتصالات جوشی نصب میشوند.

( 130 ساختمانهاي فولادي نیمهپیشساخته: ( 11 -2 -1

ساختمانهاي فولادي که برخی از قطعات آن در کارگاه ساخت، مونتاژ و جوشکاري میشوند و بقیه

قطعات در پاي کار ساخته شده و نصب میشوند.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

39

( 131 ساختمان هاي متصل: ( 4 -2 -1

ساختمان هایی هستند که به ساختمان ملک مجاور متصل و یا حدفاصل آنها درز انقطاع بین دو بنا است.

( 132 ساختمان هاي منفصل: ( 4 -2 -1

ساختمان هایی هستند که بصورت “کوشک” مانند، در داخل محوطه و ملک بدون اتصال به

ساختمان هاي پلاك هاي دیگر قرار دارند.

( 133 ساختمان ویژه: ( 2 -2 -1

بنایی که طرح معماري یا سازه یا تأسیسات مکانیکی و یا تأسیسات برقی آن داراي پیچیدگی یا

حساسیت خاص می باشد و بنا بر ضرورت نیاز به طراحی یا محاسبه یا کنترل دقیق شرایط هوا، دما،

رطوبت، پاکیزگی، فشار نسبی، صدا، ولتاژ و فرکانس خاص در یک یا چند رشته ساختمانی دارد و

موارد استفاده آن نیز خاص است.

( 134 سازمان: ( 2 -2 -1

سازمان نظام مهندسی ساختمان (کشور)

( 135 سازمان استان: ( 2 -2 -1

سازمان نظام مهندسی ساختمان استان

( 136 سازههاي نگهبان: ( 7 -2 -1

به سازه هایی اطلاق می شود که براي نگهداري خاك به کار برده می شوند، این سازه ها شامل انواع

دیوارها و سیستم هاي نگهبان هستند که در آن ها عناصر سازه اي با خاك یا سنگ ترکیب شده یا از

تسلیح خاك استفاده می شوند.

( 137 ستون: ( 10 -2 -1

عضو سازه اي عمدتاً با هدف مقاومت در مقابل نیروي محوري و یا ترکیب نیروي محوري با سایر

نیروها.

( 138 سطح الزامی: ( 4 -2 -1

سطحی است که رعایت مقدار و محدودیت هاي آن در مقررات ملّی ساختمان الزامی شده است.

مبحث اول

40

( 139 سطح خالص: ( 3 -2 -1

سطح خالص هر طبقه از ساختمان فقط به فضاهاي قابل تصرف گفته شده و سطوح مربوط به

فضاهاي عمومی و ارتباطی و ضخامت دیوارها را شامل نمیگردد.

( 140 سطح علائم تصویري و تابلو: ( 20 -2 -1

سطح یکپارچه درون قاب و سازه علائم تصویري و تابلو یا در صورت نبود قاب، سطح یکپارچه آگهی

پیام آن است.

( 141 سطح مفید کابین: ( 15 -2 -1

سطح مفیدي است که براي ایستادن مسافر و یا گذاشتن بار به کار گرفته می شود و مقدار آن متناسب

با ظرفیت بار یا مسافر محاسبه می شود.

( 142 سطوح نورگیري و تعویض هواي الزامی: ( 4 -2 -1

سطوحی هستند که جهت حداقل نورگیري و تعویض هواي طبیعی فضاها، در نظر گرفته می شوند.

( 143 سیستم اضافه بار (آسانسور): ( 15 -2 -1

در برخی آسانسورها براي جلوگیري از اضافه بار حسگري را به شیوه هاي مختلف تعبیه می کنند تا

هنگام سوارشدن مسافر یا گذاشتن بار بیش از ظرفیت پیش بینی شده در کابین، ضمن اعلام خبر از

حرکت آسانسور تا تخلیه بار اضافی جلوگیري شود.

( 144 سیستم باربر ثقلی: ( 6 -2 -1

قسمتی از کل سازه است که جهت تحمل بارهاي ثقلی و انتقال آن به شالوده سازه به کار گرفته میشود.

( 145 سیستم باربر جانبی: ( 6 -2 -1

قسمتی از کل سازه است که براي تحمل بارهاي جانبی به کار گرفته میشود.

( 146 سیستم ترمز ایمنی (سیستم پاراشوت): ( 15 -2 -1

سیستم مکانیکی که ترجیحاً در قسمت زیرین یا بالاي چارچوب (یوك) کابین یا وزنه تعادل (در

صورت لزوم) قرار می گیرد و در مواقع اضطراري با افزایش غیرعادي سرعت، فعال شده و سبب توقف

کابین یا وزنه تعادل بوسیله قفل شدن کابین یا وزنه تعادل به ریل ها می شود.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

41

( 147 سیستم تونلی: ( 11 -2 -1

سازههاي بتنی با قالب بتنی موسوم به سیستم تونلی، یکی از روشهاي صنعتی اجراي ساختمانهاي

بتنی بوده که دیوار و سقف بطور همزمان با قالب یکپارچه اجرا میشود. قالبهاي مورد استفاده، به

اندازه تقریبی ابعاد فضاها هستند. براي قالببندي یا قالببرداري، نیازي به تبدیل آنها به ابعاد کوچک

نیست و با همان ابعاد اولیه و به صورت یکپارچه از فضا خارج میشوند.

( 148 سیستم دوگانه یا ترکیبی: ( 6 -2 -1

نوع سیستم سازه اي است که در آن، بارهاي قائم عمدتاً توسط قاب هاي ساختمانی متحمل می شوند و

مقاومت در برابر بارهاي جانبی توسط مجموعه اي از دیوارهاي برشی یا قاب هاي مهاربندي شده همراه

با مجموعه اي از قاب هاي خمشی صورت می گیرد. سهم برشگیري هر یک از دو مجموعه با توجه به

سختی جانبی و اندرکش آن دو ، در تمام طبقات، تعیین می شود.

( 149 سیستم ساختمانی: ( 11 -2 -1

سیستم ساختمانی دیوار باربر که دیوارهاي آن داراي قالبهاي بتن دایمی بوده و این قالبها بعد از

بتنریزي، جزیی از دیوار محسوب میشود و نقش عایق حرارتی را دارد.

( 150 سیستم ساختمانی با پنلهاي ساندویچی: ( 11 -2 -1

سیستم ساختمانی دیوار باربر که دیوارهاي آن از پنلهاي ساندویچی شامل دو صفحه شبکه جوش

شده فولادي میباشد که یک هسته عایق در میان آن قرار گرفته و دو طرف آن بتن پاشیده میشود.

( 151 سیستم ساختمانی قابهاي سبک فولادي: ( 11 -2 -1

سیستم ساختمانی دیوار باربر متشکل از مقاطع فولادي سرد نورد شده بوده که اجزاء آن با اتصالات

پیچی یا جوشی به یکدیگر متصل میشوند.

( 152 سیستم هاي فراخوانی آسانسور: ( 15 -2 -1

نحوه پاسخ به احضار مسافرین در آسانسور با توجه به نوع کاربري ساختمان می تواند متفاوت باشد و

انتخاب صحیح سیستم کنترل اهمیت زیادي دارد.

مبحث اول

42

( 153 شاغل تمام وقت: ( 2 -2 -1

شخصی که در بخش هاي دولتی یا خصوصی یا موسسات و نهادهاي عمومی به لحاظ اشتغال به کار

دیگري غیر از مشاغل مربوط به این شیوه نامه از سوي کارفرما بیمه شده باشد.

( 154 شخص حقوقی: ( 2 -2 -1

شرکت خصوصی یا شرکت دولتی یا وابسته به دولت یا موسسه و نهاد عمومی غیردولتی (به غیر از

شهرداري ها) داراي پروانه اشتغال به کار حقوقی از وزارت راه و شهرسازي.

( 155 شخص حقیقی: ( 2 -2 -1

مهندس یا کاردان فنی یا معمار تجربی یا دیپلمه هاي فنی داراي پروانه اشتغال به کار از وزارت راه و

شهرسازي.

( 156 شرایط دشوار ژئوتکنیکی: ( 7 -2 -1

به شرایطی اطلاق می شود که اجراي سازه و یا ساخت پی را مشکل می سازد.

( 157 شرکت: ( 2 -2 -1

شخصیتی حقوقی که خصوصی یا تعاونی یا دولتی یا وابسته به دولت بوده و به طور قانونی در اداره

ثبت شرکتها و مؤسسات غیرتجاري به ثبت رسیده و شأن تشکیل آن ارایه خدمات مهندسی

ساختمان مانند انجام مطالعات و طراحی، محاسبات، نظارت و اجراي کارهاي ساختمانی است.

( 158 شفت: ( 3 -2 -1

فضاي ارتباطی قائم بین طبقات یا بین کف تا بام ساختمان که به منظور تعبیه آسانسور، بالابر،

آشپزخانه، تأمین روشنایی، انجام تهویه، عبور دادن کانالها و لولهها، تخلیه زباله و غیره در نظر

گرفته میشود.

( 159 شکل پذیري: ( 6 -2 -1

به قابلیت جذب و اتلاف انرژي و حفظ ظرفیت باربري یک سازه، هنگامی که تحت تأثیر تغییر مکانهاي

غیرخطی چرخهاي ناشی از زلزله قرار میگیرد، اطلاق میشود.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

43

( 160 شمعک: ( 17 -2 -1

وسیله اي که با ایجاد شعله کوچکی در وسایل گازسوز، براي روشن کردن مشعل اصلی دستگاه، مورد

استفاده قرار می گیرد. در اغلب وسایل گازسوز این شعله به واسطه ترموکوپل باعث باز نگهداشتن مسیر

گاز نیز میشود و در صورت خاموش شدن آن، جریان گاز به مشعل اصلی قطع میگردد.

( 161 شناسنامه فنی و ملکی ساختمان: ( 2 -2 -1

سندي است که حاوي اطلاعات فنی و ملکی ساختمان بوده و توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان

استان صادر می گردد و در کلیه نقل و انتقالات ساختمان هاي همراه با نقشه هاي چون ساخت، تحویل

خریداران می گردد تا از مشخصات ساختمانی که خریداري می نمایند مطلع شوند.

( 162 شیبراهه: ( 3 -2 -1

پیادهراه با شیب حداکثر 1 به 20 که بعنوان راه دسترسی مورد استفاده واقع میشود.

( 163 شیر خودکار قطع جریان گاز اضافی: ( 17 -2 -1

وسیله اي که در مسیر لوله کشی گاز نصب و در صورت عبور جریان گاز بیش از حد تنظیم شده،

جریان گاز را قطع می نماید.

( 164 شیر خودکار قطع گاز حساس در مقابل زلزله: ( 17 -2 -1

وسیله اي که در هنگام بروز زلزله با شدت از پیش تعیین شده در آن، جریان گاز را به طور خودکار

قطع می نماید.

( 165 شیر قبل از رگولاتور یا شیر قفلی: ( 17 -2 -1

شیر سماوري گوشواره اي که قبل از رگولاتور نصب و در حالت بسته، قابل قفل کردن بوده و باید براي

فشار کاري تا 4 بار و یا 60 پوند بر اینچ مربع مناسب باشد.

( 166 شیشه نویسی: ( 20 -2 -1

هرآگهی منصوب، منقوش و متصل به سطح شفاف ویترین و یا قرار گرفته در پشت شیشه که از بیرون

قابل تشخیص باشد شیشه نویسی محسوب می شود.

مبحث اول

44

( 167 صاحب کار: ( 2 -2 -1

مالک یا قائم مقام مالک کارگاه ساختمانی.

( 168 صنعتی سازي: ( 11 -2 -1

به روش یا روشهایی که میزان استفاده از منابع انسانی ، مواد اولیه و سرمایه را در راستاي پاسخدهی

به نیاز مسکن جامعه و بهرهوري اقتصادي با بکارگیري فنآوریهاي نوین که در یک ساختار منظم و

مدولار، تشکیلات یافته و منسجم بطور کارا عمل کند گویند.

( 169 ضربه گیر (بافر) آسانسور: ( 15 -2 -1

وسیله اي ارتجاعی است که براي جلوگیري از اصابت کنترل نشده کابین و یا وزنه تعادل به کف چاهک

به کار می رود و طوري طراحی و انتخاب می شود که قسمتی از انرژي جنبشی کابین را مستهلک کند.

باید توجه داشت که ضربه گیر براي متوقف کردن کابین در سقوط آزاد طراحی نشده است.

( 170 ضریب انتقال حرارت: ( 19 -2 -1

ضریب انتقال حرارت برابر است با توان حرارتی منتقل شده به ازاء یک درجه کلوین اختلاف دما و به

سه دسته تقسیم می شود: خطی، سطحی و ساختمانی

( 171 ضریب هدایت حرارت: ( 19 -2 -1

مقدار حرارتی که در یک ثانیه از یک مترمربع عنصري همگن به ضخامت یک متر، در حالت پایدار

میگذرد، در زمانی که اختلاف دماي دو سطح طرفین عنصر برابر یک درجه کلوین است.

( 172 طبقه: ( 3 -2 -1

بخشی از ساختمان که بین دو کف متوالی واقع شود. در مواردي که فاصله کف تمام شده از سطح

زمین طبیعی از 120 سانتیمتر بیشتر نباشد، فضاي زیر آن طبقه به عنوان زیرزمین منظور میگردد.

( 173 طبقه اصلی ورودي (آسانسور): ( 15 -2 -1

طبقه ایست که ورودي افراد پیاده به ساختمان از آن طریق انجام می شود و معمولاً هم تراز خیابان

است. چنانچه در ساختمانی دسترسی هاي اصلی مختلفی به یک آسانسور وجود داشته باشد

پایین ترین آن ها طبقه اصلی محسوب می شود.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

45

( 174 طبقه خیابان: ( 3 -2 -1

طبقهاي از بنا که از کف خیابان یا محوطه خارج بنا حداکثر با شش پله قابل دسترس باشد.

( 175 طراح: ( 2 -2 -1

تهیه کننده نقشه ها، محاسبات و مشخصات فنی ساختمان براساس شرح خدمات مهندسان رشته هاي

ساختمان، در حدود صلاحیت مندرج در پروانه اشتغال صادره توسط وزارت راه و شهرسازي.

( 176 طراحی: ( 2 -2 -1

تمامی فعالیت ها و خدمات طراح براساس شرح خدمات مهندسان رشته هاي ساختمان است که منجر

به تهیه نقشه ها و مشخصات فنی مورد نیاز براي هر یک از مراحل مقدماتی و اجرایی کار ساختمانی و

تایید آن توسط مراجع ذیربط می شود.

( 177 طراحی ژئوتکنیکی: ( 7 -2 -1

به کلیه خدمات مهندسی گفته می شود که بمنظور تعیین هندسه، کنترل پایداري، ایستایی و تغییر

شکل هاي پی و بخش خاك آن انجام می گیرد.

( 178 طول مسیر حرکت آسانسور: ( 15 -2 -1

ارتفاع بین کف پایین ترین طبقه توقف آسانسور تا کف بالاترین طبقه توقف آسانسور، طول مسیر

حرکت نامیده می شود.

( 179 ظرفیت اشتغال: ( 2 -2 -1

توان شخص حقیقی یا حقوقی داراي پروانه اشتغال در انجام خدمات مهندسی در مدت زمان معین.

( 180 عایق حرارتی: ( 19 -2 -1

مصالح یا سیستم مرکبی که انتقال گرما را از محیطی به محیطی دیگر به طور مؤثر کاهش دهد. در

مواردي، عایق حرارت میتواند، علاوه بر کاهش انتقال حرارت، کاربردهاي دیگري نیز مانند باربري،

صدابندي داشته باشد.

( 181 علائم ایمنی: ( 20 -2 -1

علائمی هستندکه توسط تابلو، رنگ، علامت نورانی (روشنایی) یا علائم صوتی، ارتباط کلامی یا علائم

ناشی از حرکت دست، توصیه ها و اطلاعاتی درباره ایمنی عمومی و بهداشت کار را انتقال می دهند و

مبحث اول

46

شامل تابلوها و علائم تصویري، علائم نورانی، علائم نوري، علائم صوتی، علائم کلامی و علائم ایمنی با

حرکات دست می گردند.

( 182 علمک گاز: ( 17 -2 -1

قسمت عمودي و انتهایی انشعاب لوله کشی گاز که جهت نصب رگولاتور بر روي آن توسط شرکت گاز

در مجاورت و متکی به ملک مصرف کننده قرار می گیرد.

( 183 فضا: ( 4 -2 -1

در مقررات ملّی ساختمان، مقصود از “فضا” مکانی است که فعالیت مشخصی در آن انجام می گیرد و

ممکن است در ترکیب با دیگر فضاها، یا مستقل از هم در تصرف هاي مختلف استقرار یابند.

تقسیم بندي هاي فضاها در ارتباط مستقیم با تقسیم بندي تصرف ها نمی باشند.

( 184 فضاهاي نیمه باز: ( 4 -2 -1

فضاهایی مانند بالکن و ایوان، که از داخل ساختمان می توان به آن ها وارد شد و در ارتباط با هواي آزاد

قرار دارند، به گونه اي که حداقل یک وجه آنها باز باشد، فضاي نیمه باز محسوب می شوند.

( 185 فضاي ارتباط داخلی: ( 4 -2 -1

فضایی که به منظور ارتباط بین فضاها در داخل ساختمان و تصرف مورد استفاده قرار می گیرد.

( 186 فضاي اشتغال: ( 4 -2 -1

فضایی است محصور براي کسب و پیشه، که باید داراي نور و تهویه (مصنوعی یا طبیعی) بوده و در

برابر عوامل طبیعی حفاظت شده باشد.

( 187 فضاي اقامت: ( 4 -2 -1

فضایی است محصور براي زندگی، خواب و غذا خوردن انسان، که باید داراي نور طبیعی و تهویه

طبیعی باشد و در برابر عوامل طبیعی حفاظت شده باشد.

( 188 فضاي انبار: ( 4 -2 -1

شامل همه فضاهایی که به منظور انبارکردن کالاها و محصولات غیرخطرناك مورد استفاده قرار

می گیرند و محل اشتغال محسوب نمیشوند.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

47

( 189 فضاي بهداشتی: ( 4 -2 -1

فضایی که به منظور تأمین بهداشت در ساختمان شامل توالت، دستشویی و حمام و شستشوي وسایل

نظافت و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.

( 190 فضاي تأسیسات: ( 4 -2 -1

فضایی که تجهیزات و وسایل تأسیساتی ساختمان در آن نصب می شوند. در صورت استفاده مداوم فرد

یا افراد از این فضا، تابع مقررات فضاهاي اشتغال می گردند.

( 191 فضاي تجمع: ( 4 -2 -1

فضایی است که حداقل 20 نفر در آن اقامت موقت یا اشتغال دارند و یا فعالیت جمعی در آن صورت

می پذیرد.

( 192 فضاي توقفگاه وسایل نقلیه در ساختمان: ( 4 -2 -1

توقفگاه هاي مختص وسایل نقلیه ساکنان در ساختمان هاي مسکونی، توقفگاه هاي خصوصی محسوب

گردیده و توقفگاه هاي مختص تصرف هاي عمومی و توقفگاه هایی که امکان استفاده عموم از آنها میسر

است، توقفگاه عمومی محسوب می گردند.

( 193 فضاي کنترل شده: ( 19 -2 -1

بخشهایی از فضاي داخل ساختمان، از فضاي زیستی و غیر آن، که به علت عملکرد خاص، به طور

مداوم تا دمایی برابر، بالاتر یا پایینتر از دماي زیستگاه گرم یا سرد میشوند.

( 194 فضاي کنترل نشده: ( 19 -2 -1

بخشهایی از فضاي ساختمان که تعریف فضاي کنترل شده در برگیرنده آنها نیست (همانند درز

انقطاع هوا بندشده بین دو ساختمان، راه پلهها، دالانها و پارکینگهایی که فاقد پایانههاي گرمایشی و

سرمایشیاند).

( 195 فضاي مشاع: ( 4 -2 -1

بخش هایی از ساختمان که در انطباق با قانون تملک آپارتمان ها، مالکیت آن به عموم مالکان تعلق

دارد.

مبحث اول

48

( 196 قاب خمشی: ( 10 -2 -1

سیستم قاب بندیی که مقاومت در مقابل بارهاي جانبی را تأمین کرده و عمدتاً از طریق برش و خمش

اعضاي قاب و اتصالات آن ها باعث پایداري سیستم سازه اي می شود.

( 197 قاب مهاربندي شده: ( 10 -2 -1

یک سیستم خرپایی متشکل از مهاربندي هاي همگرا و یا واگرا است که وظیفه اصلی آن، تحمل

نیروهاي جانبی وارد به سازه می باشد.

( 198 قانون: ( 2 -2 -1

قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب اسفند ماه 1374

( 199 قسمت برقدار: ( 13 -2 -1

هر سیم یا هادي دیگري که با نیت برقدار شدن آن در بهره برداري عادي مورد استفاده قرار می گیرد و

را (PEN) شامل هادي خنثی نیز می باشد ولی به طور قراردادي هادي مشترك حفاظتی / خنثی

شامل نمی شود.

( 200 قسمت هادي بیگانه: ( 13 -2 -1

بدنه هادياي است که جزء تأسیسات الکتریکی نمی باشد ولی قادر است پتانسیلی را که معمولاً

پتانسیل زمین است در معرض تماس قرار دهد. (در اثر بروز اتصالی برقدار گردد.)

( 201 کابین آسانسور: ( 15 -2 -1

جزیی از آسانسور است که مسافر ، بار یا هر دو را در خود جاي می دهد کابین داراي کف براي

ایستادن، دیواره هایی براي حفاظت مسافرین یا بار ، سقف و معمولاً داراي در می باشد.

( 202 کاردان فنی و یا معمار تجربی: ( 2 -2 -1

شخص حقیقی دارنده پروانه اشتغال به کار کاردانی یا تجربی از وزارت راه و شهرسازي.

( 203 کارگاه ساخت: ( 11 -2 -1

محلی مناسب که داراي امکانات و تجهیزات کافی براي عملیاتی مانند برشکاري، سوراخکاري،

جوشکاري، خمکاري و همچنین نیروي انسانی ماهر باشد به نحوي که ساخت قطعات تحت نظر گروه

کنترل کیفیت به صورت مطلوب انجام پذیرد.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

49

( 204 کارگر ماهر: ( 2 -2 -1

شخص حقیقی دارنده پروانه مهارت فنی از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.

( 205 کف: ( 19 -2 -1

عنصر ساختمانی افقی که در بالا با فضایی کنترل شده، و در پایین با خاك، فضاي کنترل نشده یا

فضاي خارجی در تماس است. کف بخشی از پوسته خارجی ساختمان محسوب میشود.

( 206 کلید آتش نشان (آسانسور): ( 15 -2 -1

کلیدي است که در مواقع ضروري از جمله تخلیه افراد مسن، معلول وغیره توسط آتش نشان فعال

شده و کنترل آسانسور فقط توسط آن (راهبر داخل کابین) صورت می گیرد.

( 207 کنترل کننده مکانیکی سرعت (گاورنر): ( 15 -2 -1

وسیله اي مکانیکی است که از طریق سیم بکسل یا زنجیر به سیستم ترمز ایمنی (پاراشوت) کابین یا

وزنه تعادل (در صورت وجود) وصل است تا در موقع افزایش سرعت از حد تعیین شده قفل کرده و

ضمن فرمان قطع برق موتور آسانسور ، سیستم ترمز ایمنی را فعال نماید.

( 208 گازهاي دودکش: ( 17 -2 -1

آمیخته اي از محصولات احتراق و هواي اضافی که از دستگاه گازسوز داراي دودکش خارج می شود.

( 209 گروه کنترل کیفیت: ( 11 -2 -1

مجموعهاي از افراد واجد شرایط با تخصص و تجربه کافی در کاربرد استانداردهاي ویژگیهاي هندسی

و مکانیکی و شیمیایی مصالح فولادي، جوش، روشهاي جوشکاري، عملیات ساخت و عملیات نصب

که مجهز به وسایل لازم براي اندازهگیري ویژگیهاي مورد نظر باشند.

( 210 گره: ( 10 -2 -1

محل برخورد دو یا چند عضو به یکدیگر است.

( 211 لاپه: ( 10 -2 -1

عضو سازه اي افقی که عرشه سقف بدان تکیه داشته و عمدتاً تحت اثر بارهاي ثقلی در معرض خمش

قرار می گیرند.

مبحث اول

50

( 212 لوله رابط دودکش: ( 17 -2 -1

لوله اي که وسیله گازسوز را به دودکش مرتبط می کند.

( 213 لولهکشی توکار: ( 17 -2 -1

لولهکشی به صورتی که براي دسترسی به آن نیاز به باز کردن دریچه یا برداشتن مانعی باشد.

( 214 لولهکشی دفنی: ( 17 -2 -1

لولهکشی است که در زیر سطح زمین و در داخل کانال حفاري شده اجرا می شود و براي دسترسی به

آن نیاز به حفاري زمین، تخلیه خاك و مصالح اطراف لوله ها می باشد.

( 215 لولهکشی رابط: ( 17 -2 -1

لوله کشی روکار از خروجی رگولاتور تا کنتور گاز می باشد.

( 216 لولهکشی روکار: ( 17 -2 -1

لولهکشی گاز به صورتی است که دسترسی به آن مستقیم و نیازي به حفاري، تخریب، باز کردن،

برداشتن و یا جابجا کردن هیچ مانعی نبوده و قابل رؤیت باشد.

( 217 مانع حریق: ( 3 -2 -1

صفحه یا پرده اي سرتاسري که به صورت قائم (مانند دیوار) یا افقی (مانند سقف) با زمان مشخصی از

مقاومت حریق براي جلوگیري از گسترش آتش و دود از فضایی به فضاي دیگر به کار گرفته میشود.

این صفحات همچنین ممکن است براي حریقبند کردن بازشوها نیز مورد استفاده قرار گیرند.

( 218 مجتمع ساختمانی: ( 2 -2 -1

سامانه اي واحد متشکل از دو یا چند ساختمان مجاور هم

( 219 مجراي خارجی نور و هوا: ( 4 -2 -1

مجرایی منتهی به فضاي باز در مجاورت زیرزمین و به منظور تأمین نور و هواي آن است که با تعبیه

بازشوهایی به آن (در انطباق با تعویض هواي طبیعی در مبحث چهاردهم مقررات ملّی ساختمان)،

تأمین نور و هواي فضاهاي واقع در زیرزمین را بر عهده دارد.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

51

( 220 مجري: ( 2 -2 -1

شخص داراي مجوز دفتر اجراي ساختمان یا پروانه اشتغال شخص حقوقی از وزارت راه و شهرسازي.

( 221 مجزا سازي افقی: ( 3 -2 -1

فاصله مشخص بین دیوارهاي خارجی بنا تا مرز مالکیت یا سایر بناهاي همسایگی، اعم از خصوصی،

عمومی و خیابان که به منظور تأمین فضاي باز لازم در نظر گرفته میشود.

( 222 مجموعه ساختمانی: ( 4 -2 -1

چند ساختمان یا مجتمع ساختمانی که در یک محوطه قرار دارند.

( 223 محدوده آسایش (حرارتی): ( 19 -2 -1

شرایط حرارتی و رطوبتی که حدود 80 % ساکنان یا استفادهکنندگان در آن احساس آسایش دارند.

( 224 محصولات احتراق: ( 17 -2 -1

آنچه که در نتیجه احتراق بدست میآید به انضمام گازهاي بیاثر، به غیر از هواي اضافی.

( 225 محفظه احتراق: ( 17 -2 -1

بخشی از دستگاه گازسوز است که عمل احتراق در آن انجام می شود.

( 226 محوطه باز: ( 3 -2 -1

فضایی که تصرفی در آن صورت نگرفته و بوسیله ساختمان محصور نشده باشد. محوطه باز باید براي

جاي دادن متصرفان بنا کافی باشد و اندازه و محل آن به گونهاي باشد که به هنگام بروز حریق،

مأموران آتشنشانی و ایمنی بتوانند به آن دسترسی داشته و از آن استفاده برند. محوطه باز باید در

تمام اوقات شبانهروز از هر گونه موانع خالی باشد.

( 227 مدار: ( 13 -2 -1

مجموعه اي از تجهیزات الکتریکی در یک تأسیسات است که از منبع واحدي تغذیه نموده و به کمک

وسایل حفاظتی واحدي در برابر اضافه جریان ها حفاظت شده باشد.

( 228 مدت زمان طراحی: ( 2 -2 -1

مدت زمان مندرج در قرارداد منعقده بین طراح و صاحب کار براي تهیه طرح مقدماتی و اجرایی مورد قرارداد.

مبحث اول

52

( 229 مدت زمان نظارت: ( 2 -2 -1

مدت زمانی که در قرارداد بین ناظر وسازمان استان و صاحب کار براي انجام کار نظارت تعیین می شود.

( 230 مراحل کنترل کیفیت: ( 11 -2 -1

مراحلی از کار است که در پایان این مراحل براي ورود به مرحله بعدي تائیدیه مرحله قبل توسط

اشخاص یا مؤسسات مسئول کنترل کیفیت ضروري است.

( 231 مشتري: ( 2 -2 -1

بهره بردار یا خریدار یا پیش خریدار یک یا چند واحد از ساختمان یا مجتمع یا مجموعه ساختمانی.

( 232 مشعل گاز: ( 17 -2 -1

وسیله اي که گاز یا مخلوط گاز و هوا را براي ایجاد شعله به محفظه احتراق منتقل می نماید.

( 233 مصالح غیرریزنده: ( 4 -2 -1

مصالحی هستند که اگر به هر صورت شکسته شده و یا از محل خود جدا شوند، امکان ریزش قطعات

آن ها وجود نداشته باشد.

( 234 معبر عمومی: ( 3 -2 -1

خیابان، کوچه یا موارد مشابهی از کاربرد زمین که به طور دائم در تصرف و استفاده عموم قرار گرفته و

اساساً از آن طریق بتوان بدون مانع به سایر قسمتهاي شهر رفت و آمد نمود.

( 235 مقام قانونی مسئول: ( 3 -2 -1

مقام داراي صلاحیت قانونی و مسئول ، سازمان ، دفتر یا فردي اس ت که مسئولیت تصویب مصالح،

تأسیسات، تجهیزات یا روشها را به عهده بگیرد که در این مقررات با مفاهیمی گسترده به کار برده

شده است، زیرا کارگزاران و نمایندگان صلاحیت دار و تصویب کننده به تناسب مسئولیتهایشان

متفاوت هستند.

( 236 مقاومت حرارتی: ( 19 -2 -1

نسبت ضخامت لایه به ضریب هدایت حرارتی آن، مقاومت حرارتی جدار متشکل از چند لایه مساوي

با مجموع مقاومتهاي هر یک از لایههاست.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

53

(9- 237 مقاومت سازه اي: ( 10 -2 -1

ظرفیت نهایی یک عضو سازه اي براي تحمل نیروهاي وارده.

( 238 مقاومت کل اتصال زمین (مقاومت کل زمین): ( 13 -2 -1

مقاومت بین ترمینال اصلی اتصال زمین است و جرم کلی زمین.

( 239 مکانیزم سازه اي: ( 10 -2 -1

سیستم سازه اي شامل تعداد کافی مفاصل واقعی، مفاصل پلاستیک و یا هر دوي آن ها، که قابلیت

تقسیم به چند پیکر صلب را داشته باشد.

( 240 مواد سوختنی: ( 14 -2 -1

موادي ساخته شده از چوب، کاغذ فشرده، الیاف گیاهی، پلاستیک و دیگر مواد مشابه و یا داراي

روکشی از این مواد، که در تماس با شعله آتش خواهند سوخت.

( 241 مواد غیر سوختنی: ( 14 -2 -1

تفاوت دارند. « نسوز » با مواد « غیر سوختنی » باید توجه داشت که مواد « مواد سوختنی » موادي جز

( 242 مهاربند: ( 10 -2 -1

اعضاي محوري که در قاب هاي فولادي ساختمان ها براي تحمل بارهاي جانبی (زلزله) مورد استفاده

قرار می گیرند. انواع مهاربند عبارتند از :

-1 مهاربند همگرا

-2 مهاربند همگراي ضربدري

-3 مهاربند همگراي قطري

شورون) ) Λ و V -4 مهاربندي همگراي

K -5 مهاربند همگراي

-6 مهاربند واگرا

( 243 مهتابی (تراس): ( 4 -2 -1

سطح روبازي از ساختمان، بر بام طبقه زیرین، که سقف بخش هایی از طبقات آن است.

مبحث اول

54

( 244 میان طبقه: ( 3 -2 -1

طبقهاي واقع بین هر یک از طبقات اصلی ساختمان که حداکثر یک سوم مساحت طبقه زیر خود را

داشته باشد.

( 245 ناپایداري: ( 10 -2 -1

حالت حدي حاصله در بارگذاري اجزاي سازه اي ، قاب یا سازه، که در آن تغییر مختصري در هندسه یا

بارها منجر به جابجائی هاي قابل ملاحظه می شود.

( 246 ناظر: ( 2 -2 -1

شخص حقیقی یا حقوقی داراي پروانه اشتغال نظارت دریک یا چند رشته از رشته هاي ساختمان.

( 247 ناظر هماهنگ کننده: ( 2 -2 -1

شخصی حقیقی یا حقوقی داراي پروانه اشتغال و صلاحیت نظارت در رشته معماري یا عمران است که

براساس شرح خدمات مهندسان رشته هاي ساختمان، مسوول هماهنگی بین تمامی ناظران رشته هاي

هفتگانه مندرج در قانون در هر ساختمان یا مجتمع یا مجموعه ساختمانی و تسلیم کننده گزارش هاي

مرحله اي کار به شهرداري، سازمان استان و یا سایر مراجع ذیربط می باشد. مدیرعامل شرکت یا

مسوول واحد ناظر هماهنگ کننده شخص حقوقی خواهد بود.

( 248 نرده محافظ: ( 3 -2 -1

حایل حفاظتی و ایمنی که براي جلوگیري از پرت شدن از ارتفاع طراحی شده باشد.

( 249 نشت هوا: ( 19 -2 -1

ورود یا خروج هوا در ساختمان، از منافذ و مجراهایی غیر از محلهایی که براي تعویض هوا پیشبینی

شده است.

( 250 نظارت: ( 2 -2 -1

مجموعه خدماتی که توسط ناظر ساختمان براي حصول اطمینان از انطباق عملیات ساختمانی و

تأسیساتی با مشخصات مندرج در پروانه ساختمان، نقشه ها، محاسبات و مشخصات فنی منضم به آن

براساس مقررات ملّی ساختمان و اصول مهندسی و رعایت ضوابط ایمنی و حفاظت کارگاه ساختمان

انجام می پذیرد.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

55

( 251 نگهدارنده ریل ها: ( 15 -2 -1

رابطی است که ریل ها را به سازه و دیواره چاه آسانسور متصل می کند و براي اتصال آن از بست

مخصوص و پیچ و مهره استفاده می شود.

( 252 نماي ساختمان: ( 4 -2 -1

بخشی از جداره خارجی ساختمان است که در معرض دید قرار دارد.

( 253 نماي شیشه اي: ( 4 -2 -1

در صورتی که نماي ساختمان داراي پوشش حداقل 60 درصد از شیشه باشد نماي شیشه اي نامیده، و

به دو دسته تقسیم می شود.

( 254 نیروي انسانی ماهر: ( 11 -2 -1

اعضاي گروه ساخت و نصب که هر یک به تناسب وظیفه محوله باید داراي تخصص، تجربه و توان

کافی بنا به تائید مراجع ذیصلاح باشند.

( 255 وزنه تعادل (آسانسور): ( 15 -2 -1

وزنه یا ترکیبی از وزنه ها است که براي متعادل کردن وزن کابین و بخشی از ظرفیت آسانسور به کار می رود.

( 256 واحد فنی: ( 2 -2 -1

واحد فنی موضوع ماده 15 آیین نامه اجرایی.

( 257 وصله: ( 10 -2 -1

اتصال بین دو عضو سازه اي که از انتها به هم متصل شده اند تا عضوي بلندتر را بوجود آورند.

( 258 ولتاژ تماس: ( 13 -2 -1

ولتاژي است که به هنگام بروز خرابی در عایق بندي، بین قسمت هایی که همزمان قابل لمس

می باشند، ظاهر شود.

( 259 هادي حفاظتی: ( 13 -2 -1

هادي است که براي حفاظت در برابر برق گرفتگی لازم می باشد و هر یک از اجزاي زیر را از نظر

الکتریکی به هم وصل می کند:

مبحث اول

56

بدنه هاي هادي، قسمت هاي هادي بیگانه، ترمینال اصلی اتصال به زمین، الکترود زمین، نقطه

زمین شده منبع تغذیه، نقطه خنثی مصنوعی

( 260 هادي خنثی: ( 13 -2 -1

هادياي است که به نقطه خنثی سیستم وصل بوده و می تواند در انتقال انرژي الکتریکی از آن

استفاده کرد.

( 261 هادي مشترك حفاظتی/ خنثی: ( 13 -2 -1

(N) و خنثی (PE) هادياي است زمین شده که به صورت اشتراکی هر دو وظیفه هادي هاي حفاظتی

را انجام دهد.

( 262 هوابندي: ( 19 -2 -1

جلوگیري از ورود و خروج هوا، از طریق پوسته یا درزهاي عناصر تشکیل دهنده آن.

( 263 هواگیري: ( 17 -2 -1

جایگزین کردن هواي درون دستگاه یا لولهکشی ها با گاز و یا برعکس، جایگزین کردن گاز درون

دستگاه یا لوله کشی ها با هوا یا گازهاي دیگر مانند گازهاي بیاثر.

( 264 هواي احتراق: ( 17 -2 -1

هوایی که براي احتراق در قبل و بعد از مشعل با سوخت مخلوط میگردد.

( 265 هواي اضافی: ( 17 -2 -1

هوایی که علاوه بر هواي مورد نیاز سوخت، از محفظه احتراق عبور کرده و براي سوخت کامل لازم است.

( 266 هواي تهویه: ( 17 -2 -1

هوایی که براي ایجاد جریان هواي تازه داخل اتاق محل نصب دستگاه، به آنجا وارد میگردد.

( 267 هواي رقیق کننده: ( 17 -2 -1

هوایی که براي رقیق کردن گازهاي حاصل از احتراق و تنظیم جریان دودکش از طریق دهانه کلاهک

تعدیل جریان دودکش، وارد دودکش می شود.

( 268 یوك کابین (آسانسور): ( 15 -2 -1

قاب نگهدارنده اي است که کف کابین، ترمزهاي ایمنی ، کفشک ها و سیم بکسل ها به آن متصل می شوند.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

1

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

1 مبحث اول: تعاریف -1-1

1 کلیات -1 -1 -1

مبحث اول مقررات ملّی ساختمان براي نخستین بار با هدف آشنایی اولیه مهندسان و بهره برداران با

موضوعات و دامنه کاربرد و تعاریف به کار برده شده در مباحث مقررات ملّی ساختمان تدوین گردیده است.

بدیهی است اگرچه در این مبحث به برخی الزامات مقرر در مباحث یاد شده پرداخته شده است

لیکن به منظور اطلاع کافی و بهره برداري از محتویات و کلیات هر مبحث، مراجعه به مبحث مربوطه

الزامی است.

2 مبحث دوم: نظامات اداري -1-1

1 کلیات -2 -1 -1

مبحث دوم مقررات ملّی ساختمان تحت عنوان نظامات اداري، در مجموع در جهت تنسیق امور

مهندسی و خدمات مورد انتظار به منظور رفع ابهامات و مشکلاتی که در اجراي قانون وجود داشت

تنظیم گردیده است، در این مبحث ابتدا به تبیین آئین نامه اجرائی ماده 33 قانون نظام مهندسی و

کنترل ساختمان و سپس به مجموع شیوه نامه هاي آئین نامه اجرائی مصوب پرداخته شده است و براي

هر یک از عوامل مؤثر در ساخت و ساز اعم از دستگاه هاي اجرائی و عهده دار کنترل، سازمان هاي نظام

مهندسی ساختمان و مراجع صدور پروانه و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی، تکالیف روشنی تعیین

گردیده است.

مبحث اول

2

در مجموعه شیوه نامه ها، کلیه موارد مترتب بر طراحی، اجرا و نظارت ساختمان، متضمن عوامل

اجرائی مربوطه، اشخاص حقیقی و حقوقی و دفاتر مهندسی با تعیین حدود صلاحیت و ظرفیت

اشتغال اشخاص یاد شده، تبیین گردیده است. جزئیات مربوط به دفترچه اطلاعات ساختمان و

شناسنامه فنی و ملکی و برخی از شیوه نامه هاي مرتبط با ساخت و ساز از دیگر موضوعاتی است که در

این مبحث مورد توجه واقع شده است.

2 دامنه کاربرد -2 -1 -1

انجام خدمات طراحی، اجرا و نظارت توسط اشخاص حقیقی، دفاتر مهندسی و اشخاص حقوقی،

همچنین کنترل و نظارت عالیه بر انجام خدمات و نحوه ارجاع کار و حق الزحمه اشخاص مذکور،

گزارش انجام خدمات مرحله اي ساختمان و صدور هرگونه مجوز و کنترل حسن خدمات در امور

طراحی، اجرا و نظارت ساختمان توسط سازمان، سازمان استان، شهرداري، اداره کل راه و شهرسازي و

سایر مراجع مسئول با احراز شرایط مندرج در ماده 4 قانون و در چارچوب آئین نامه هاي اجرائی قانون،

در سطح کشور بر اساس مفاد این مبحث انجام می گیرد.

3 مبحث سوم: حفاظت ساختمان در مقابل حریق -1-1

1 کلیات -3 -1 -1

اجراي تأسیسات برقی و مکانیکی در ساختمان ها، استفاده از مصالح سوختنی، توسعه شبکه هاي

انرژي، برق و گاز و بکارگیري تجهیزات گوناگون سبب افزایش احتمال آتش سوزي در ساختمان ها

گردیده است و به همین دلیل توجه به موضوع حفاظت ساختمان ها در برابر حریق، امري الزامی و

اجتناب ناپذیر محسوب می گردد. در همین راستا مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان به عنوان یکی از

مباحث مقررات ملّی ساختمان منتشر گردیده است.

بر اساس مقررات این مبحث بمنظور حفظ جان و مال انسان ها و فراهم ساختن ایمنی لازم در برابر

آتش سوزي، رعایت اصولی در طراحی و اجراي ساختمان ها ضروري است که مهمترین آن عبارتند از:

پیش بینی راه هاي خروج جهت خارج شدن بموقع و ایمن افراد از ساختمان و انتقال آنان به

مکان هاي امن.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

3

تأمین تمهیدات لازم در طراحی و اجراي ساختمان ها بمنظور پیشگیري از بروز حریق.

فراهم ساختن شبکه هاي علائمی محافظ (تشخیص، هشدار، اعلام) و امکانات مهار، کنترل و اطفاء

حریق در ساختمان.

جلوگیري از گسترش آتش و دود در ساختمان و سرایت حریق از یک ساختمان به ساختمان دیگر.

در مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان تأمین ایمنی لازم جهت “حفظ جان انسان ها” بیش از هر امر

دیگري مورد توجه بوده و به همین دلیل اولین بخش این مقررات شامل ضوابط مربوط به “راه هاي

خروج از بنا و فرار از حریق” می باشد که از بیشترین اهمیت و تاثیر در این راستا برخوردار است.

همچنین این مبحث با توجه به شرایط فنی، تخصصی و اجرایی موجود در کشور (از نظر وجود

مهارت هاي لازم، مصالح، تجهیزات و نیز امکانات اقتصادي کشور) شامل ساختارها، مساحت، تعداد

طبقات، موقعیت و ابعاد ساختمان می باشد.

بر اساس مقررات این مبحث از آنجا که در هر ساختمان باید کلیه پیش بینی ها و تمهیدات لازم

جهت ایمنی ساکنان و متصرفان در برابر حریق فراهم گردد، ضروري است طراحی و اجراي ساختمان ها

به نحوي صورت گیرد که با توجه به کاربري، ابعاد و تعداد طبقات، به مدت مناسبی در برابر حریق

مقاومت نموده و از گسترش حریق به فضاها یا ساختمان هاي مجاور جلوگیري شود.

در همین راستا بر اساس مقررات مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان توجه به الزامات اساسی زیر

در طراحی و اجراي ساختمان ها ضروري خواهد بود.

طراحی و اجرا به نحوي باشد که در صورت وقوع حریق افراد بتوانند خود را از طریق مسیرهاي امن

و مشخص شده به محل ایمنی در داخل یا خارج از ساختمان برسانند. بدین منظور باید مسیرهاي

خروج از ساختمان و فرار از حریق به تعداد کافی و با ظرفیت لازم پیش بینی شده و در محل هاي

مناسبی از ساختمان قرار گیرند، به نحوي که افراد قادر باشند در صورت وقوع حریق بدون تشویش

و اضطراب خود را به محل امن برسانند و روشنایی لازم و مناسب در مسیرهاي فرار تامین شده و

کلیه خروجی ها به نحو مناسب علامت گذاري و مشخص شوند . همچنین تمهیدات لازم براي

جلوگیري از نفوذ شعله و دود به مسیرهاي خروج به نحو مناسب و با توجه به کاربري، ابعاد و ارتفاع

ساختمان پیش بینی گردد.

مبحث اول

4

به منظور جلوگیري از گسترش حریق متناسب با کاربري و ابعاد ساختمان فضابندي هاي مناسب در

داخل ساختمان ، به وسیله ساختارهاي مقاوم حریق، صورت گیرد و راه هاي ارتباطی و فضاهاي

پنهان نظیر شفت ها، محل عبور کابل ها و لوله ها، فضاهاي مجوف بین دیوارها و نماهاي خارجی

ساختمان و غیره به نحوي طراحی و اجرا شوند که از گسترش حریق از طریق در داخل آن ها

جلوگیري به عمل آید. همچنین دیوارهاي مشترك بین ساختمان ها به نحوي طراحی و اجرا شوند

که در برابر گسترش حریق از یک ساختمان به ساختمان دیگر مقاومت نمایند و دیوارهاي خارجی

ساختمان، متناسب با کاربري و ابعاد ساختمان در برابر گسترش حریق به خارج از آن مقاومت

نمایند.

کلیه تمهیدات لازم جهت دسترسی نیروهاي آتش نشانی به محل حریق در ساختمان در نظر گرفته

شود و راه رسیدن خودروها، وسایل و امکانات آتش نشانی به مجاورت ساختمان وجود داشته باشد.

همچنین براي دسترسی نیروهاي آتش نشانی به فضاهاي داخلی ساختمان مسیرهاي امن در نظر

گرفته شود و به تناسب کاربري و ابعاد ساختمان ، براي استفاده نیروه اي آتش نشانی، امکانات

اطفایی در داخل ساختمان پیش بینی گردد.

2 دامنه کاربرد -3 -1 -1

دامنه کاربرد این مبحث در تصرف هاي مسکونی/ آموزشی/ فرهنگی/ درمانی/ مراقبتی/ تجمعی/ اداري/

حرفه اي/ کسبی/ تجاري/ صنعتی/ انباري و ضوابط اختصاصی ساختمان هاي بلند می باشد.

4 مبحث چهارم: الزامات عمومی ساختمان -1-1

1 کلیات -4 -1 -1

مبحث چهارم مقررات ملّی ساختمان تعیین کننده شکل و نحوه قرارگیري مجاز ساختمان در زمین و

فضاهاي باز و ضوابط مربوط به تصرف هاي مختلف و حداقل هاي الزامی فضاها و تأمین نور و تعویض

هوا است.

در رابطه با امر ایمنی، مسیرها و جایگاه ها و بازشوهاي امدادرسانی، براي شرایطی که حوادثی چون

زمین لرزه کارآئی دسترس هاي خروج در مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان را دچار مخاطره نموده

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

5

باشد، مطرح گردیده و تلاش شده تا امکان امدادرسانی به ساکنین را از خارج از ساختمان فراهم سازد.

تأمین نور و تعویض هوا در رابطه با هدف هاي آسایش و بهداشت مطرح گردیده و استفاده مناسب و

بهینه از فضاهاي داخلی ساختمان و حتی فضاهاي واقع در زیرزمین و … در رابطه با هدف هاي صرفه

اقتصادي و بهره دهی مناسب ضابطه مند گردیده است.

از طرف دیگر موضوع حفظ هویت فرهنگی جامعه نیز در این مبحث مطرح است. اگرچه منظر

شهري باید از طریق طرح ها و ضوابط و راهنماهاي طراحی شهري قاعده مند و هدایت شود، اما الزامات

عمومی مقررات ملّی ساختمان نیز بر ساماندهی منظر شهري تأثیرگذار است. در این مبحث ضوابط

کلی تصرف ها آمده و ضوابط خاص بلند مرتبه سازي و تصرف هاي درمانی مراقبتی، صنعتی، مخاطره آمیز

شرح داده شده است.

2 دامنه کاربرد -4 -1 -1

این مقررات ناظر بر کلیه ساختمان ها و سازه هاي مشمول قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان در

کشور می باشد.

در هیچ یک از ساختمان هاي موجود، نباید تعمیرات و تغییراتی صورت گیرد که با کاهش ابعاد و

ارتفاع فضاها، سطوح بازشوي تعویض هوا، سطوح نورگیر و غیره موجب مغایرت با الزامات این مقررات

گردد.

این مقررات شامل کلیه ساختمان ها و سازه هاي موقت (غیر از اسکان موقت بازماندگان حوادث

غیرمترقبه) نیز می شود.

5 مبحث پنجم: مصالح و فرآوردههاي ساختمانی -1-1

1 کلیات -5 -1 -1

در مبحث پنجم مقررات ملّی ساختمان به مشخصات فنی مواد، مصالح و فرآوردههاي ساختمانی و

ویژگی هاي فیزیکی، شیمیایی ، مکانیکی و مشخصات فنی و همچنین روشهاي آزمایش آن ها پرداخته

می شود. این مشخصات و روش ها میبایستی منطبق بر استانداردهاي ملّی ایران بوده و در صورت عدم

وجود با استانداردهاي معتبر بینالمللی تطابق داشته باشد.

مبحث اول

6

در این مبحث همچنین با توجه به اهمیت مسائل بهداشتی، ایمنی و ملاحظات محیطی در اجراي

ساختمان، نقش هریک از مصالح و فرآوردههاي ساختمانی در این موارد در هر بخش گنجانیده شده

است.

علاوه بر این ها به شیوههاي مناسب انبار کردن ، محافظت ، حمل و نقل، ساخت و تولید در کارگاهها

پرداخته شده است و با توجه به اثرات متقابل مصالح و تأثیر در دوام آن ها، مسأله سازگاري مصالح در

هر بخش نیز عنوان گردیده است.

در بخش پایانی و پیوست این مبحث، برخی از مصالح نسبت ا جدید و نیز سیستمهاي ساختمانی و

ارجاع به استانداردهاي مربوطه ارائه شده است.

2 دامنه کاربرد -5 -1 -1

دامنه کاربرد این مبحث محدود به انواع مواد ، مصالح و فرآوردههاي ساختمانی متعارف است که در

بناي ساختمانها و تأسیسات مربوطه در همه نقاط کشور مورد استفاده قرار میگیرد.

6 مبحث ششم: بارهاي وارد بر ساختمان -1-1

1-6 کلیات -1 -1

مبحث ششم، حداقل بارهایی که میبایست در طراحی ساختمانها مورد استفاده قرار گیرد را تعیین

می نماید. در مورد ساختمانهاي خاص مانند سدها، اسکله ها، سازههاي دریایی و نیروگاههاي هستهاي

علاوه بر ضوابط این مبحث، باید ضوابط ویژه بارگذاري آییننامه مربوط به هریک از آن ها نیز رعایت

شود. بارهاي تحت پوشش این آیین نامه شامل: بارهاي ثقلی مرده، زنده، برف و باران، یخ، بارهاي ناشی

از نیروهاي جانبی باد و زلزله و بالاخره بارهاي ناشی از فشار خاك، آب، سیل، انفجار و بار خودکرنشی

می باشند.

همچنین ترکیبات بارگذاري مربوط به طراحی به روش مقاومت و طراحی به روش تنش مجاز نیز در

« طرح و اجراي ساختمان هاي بتن آرمه » این مبحث ارائه شده است، که دیگر مباحث از جمله مبحث نهم

از این ترکیبات بارگذاري استفاده می نمایند. « طرح و اجراي ساختمان هاي فولادي » و مبحث دهم

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

7

2-6 دامنه کاربرد -1 -1

دامنه کاربرد این مبحث ، حداقل بارهایی را که باید در طراحی ساختمان ها و سازه هاي موضوع مقررات

ملّی ساختمان از جمله ساختمان هاي بتن مسلح، فولادي، چوبی و ساختمان هاي با مصالح بنایی مد

نظر قرار دارد را در بر می گیرد.

7 مبحث هفتم: پی و پی سازي -1-1

1-7 کلیات -1 -1

مبحث هفتم تحت عنوان پی و پی سازي، الزامات طراحی ژئوتکنیکی ساختمان ها را مورد بحث قرار

می دهد. این مبحث پس از ارائه تعاریف مرتبط با مسائل طراحی پی، به شناسایی ژئوتکنیکی لایه هاي

زمین می پردازد و براي نکاتی از قبیل تعداد، عمق و فاصله گمانه ها جداول لازم را ارائه می دهد. در

همین فصل حداقل مواردي که گزارش هاي فنی باید آورده شود را ذکر می نماید.

فصل سوم این مبحث به موضوع بسیار مهم گودبرداري می پردازد و مسئولیت طرح و اجراي گود

را به میزان خطرهاي مختلف که ممکن است تاثیرگذار باشد مرتبط می سازد و براي هر سطح خطر

یک مسئول طراحی و اجرا مشخص می کند. ضمناً بمنظور جلوگیري از ایجاد تغییر شکل هاي دیوار

گود و در نتیجه صدمه به سازه مجاور گود نکاتی آورده شده است.

در بخش طراحی هاي ژئوتکنیکی، شامل پی هاي سطحی، سازه هاي نگهبان و پی هاي عمیق، به هر

پرداخته شده است. « حالات حدي » و « تنش مجاز » دو روش طراحی

در فصل پی هاي سطحی، مقادیر نشست هاي مجاز، ضرایب اطمینان و نحوه انتخاب روابط موجود

نظري براي محاسبه ظرفیت پایداري و همچنین استفاده از آزمایشات در محل، نکات مهمی آورده

شده است. در انتهاي این فصل نیز مطالبی مرتبط با ملاحظات لرزه اي طراحی و ملاحظات اجرایی

پی هاي سطحی گنجانیده شده است.

فصل پنجم این مبحث به موضوع طراحی سازه هاي نگهبان اختصاص دارد. در این فصل در

خصوص فشار خاك و میزان تغییر شکل هاي لازم براي ایجاد شرایط محرك و مقاوم و طراحی این

سازه ها براي تحمل بار استاتیکی و همچنین بار دینامیکی ناشی از زلزله، جداول ضرایب اطمینان

مبحث اول

8

آورده شده است. در مورد دیوارهاي خاك مسلح که در ایران بسیار متداول می باشند به هر دو ضریب

اطمینان جزئی و کلی پرداخته شده است.

فصل آخر که به پی هاي عمیق اختصاص یافته است اطلاعات بیشتري را براي طراحی شامل

می شود. در این بخش انواع نیروهاي اعمالی از قبیل محوري فشاري، محوري کششی، جانبی و

اصطکاك منفی مورد بحث قرار گرفته است. سپس ضمن ارائه جداول ضریب اطمینان جهت طراحی،

اهمیت انجام آزمایشات در محل بصورت استاتیکی و دینامیکی و ارجح بودن آن ها براي طراحی مطرح

شده است. در این بخش نیز مطالبی مرتبط با گروه شمع بصورت باربري بیشتر و یا کاهش نشست

آورده شده است.

2-7 دامنه کاربرد -1 -1

رعایت ضوابط و مقررات این مبحث در کلیه ساختمان ها و سازه ه اي موضوع مقررات ملّی ساختمان

الزامی است. این ساختمان ها شامل: ساختمان هاي مسکونی ، اداري، تجاري، آموزشی ، درمانی ، فروشگاه ها

و کارگاه هاي صنعتی می باشند.

ابنیه فنی مانند پل ها و سدها و سازه هاي نیروگاه ها ، مشمول مقررات این مبحث نمی شوند ولی

رعایت آن ها به صورت غیر الزامی توصیه می شود.

8 مبحث هشتم: طرح و اجراي ساختمانهاي با مصالح بنایی -1-1

1 کلیات -8 -1 -1

امروزه در شهرهاي کوچک و روستاها مصالح بنایی کاربرد بسیار گسترده اي در امر ساختمان سازي

دارد. وقوع زلزله هاي پیاپی و ویرانی هاي زیاد در این دسته از ساختمان ها، بیانگر این مطلب است که

براي ساخت ساختمان هاي با مصالح بنایی در کشور نیاز به مجموعه قوانین و مقررات فراگیر و لازمالاجرایی

است که با رعایت آن ها سطح کیفی ساخت و ساز این ساختمان ها ارتقا یابد.

مبحث هشتم مقررات ملّی ساختمان براي ساختمانهاي بنایی خشتی، سنگی، آجري، سنتی و

داراي کلاف و غیرمسلح تدوین شده است.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

9

در این مبحث علاوه بر ارائه الزامات طراحی و اجراي ساختمان هاي آجري باکلاف ، بدونکلاف و

همچنین ساختمانهاي خشتی و سنگی، به ذکر مشخصات مصالح مورد استفاده در ساختمانهاي

فوق الذکر پرداخته شده است.

2 دامنه کاربرد -8 -1 -1

کاربرد مقررات این فصل به مسایل اجرایی و مصالح ساختمان هاي آجري باکلاف، ساختمان هاي بنایی

سنتی آجري و ساختمان هاي خشتی و ساختمان هاي سنگی (ساختمان هایی که در نواحی دور دست

ساخته می شوند به طوري که فراهم آوردن مصالح، تجهیزات و نیروي انسانی ماهر، در آنجا مشکل

باشد) محدود می شود.

9 مبحث نهم: طرح و اجراي ساختمانهاي بتن آرمه -1-1

1 کلیات -9 -1 -1

مبحث نهم مقررات ملّی ساختمان ضوابط لازم در طراحی و اجراي ساختمان هاي بتن آرمه را بیان

می نماید، فصول ابتدایی این مبحث به بیان کلیات، مصالح مورد استفاده و مشخصات هر یک از آن ها،

استانداردهاي مشخصات و آزمایش ها، کیفیت بتن مصالح و اصول آرماتوربندي، قالب بندي اجرایی

مرتبط با ساخت، عمل آوري و نگهداري از بتن ها و انواع آن می پردازد و سایر فصول به اصول تحلیل و

طراحی سازه هاي بتن آرمه تحت اثر انواع بارها و تغییر شکل ها در طراحی دال ها، دیوارها، پی ها و سایر

سازه هاي بتنی پرداخته و در خاتمه نیز ضوابط ویژه طراحی در برابر حریق و زلزله را ارائه می کند.

در این مبحث مبناي طراحی سازه ها براي حصول ایمنی و قابلیت بهره برداري، بررسی و کنترل

آن ها در حالت هاي حدي است.

2 دامنه کاربرد -9 -1 -1

ضوابط و مقررات این مبحث باید در طرح، محاسبه، اجرا و کنترل مشخصات مواد تشکیل دهنده و

کیفیت اجراي ساختمان هاي بتنی رعایت شوند و حاوي ضوابط و مقررات مربوط به سازههاي

مبحث اول

10

بتن آرمهاي است که با سنگدانههاي معمولی و سیمان پرتلند یا سیمان آمیخته ساخته میشوند و

مقاومت آن ها حداقل برابر 20 مگاپاسکال میباشد.

10 مبحث دهم: طرح و اجراي ساختمانهاي فولادي -1-1

1-10 کلیات -1 -1

هدف این مبحث تعیین حداقل ضوابط و مقرراتی است که در تحلیل، طراحی و اجراي ساختمان هاي

فولادي جهت تامین ایمنی و بهره برداري مناسب، مورد استفاده قرار می گیرد. این مبحث شامل

الزامات عمومی، الزامات طراحی، الزامات طراحی لرزه اي و نیز الزامات ساخت، نصب و کنترل می باشد.

در این مبحث مبناي طراحی سازه ها، بررسی و کنترل آن ها در حالت هاي حدي مقاومت و بهره برداري

براي حصول ایمنی و قابلیت بهره برداري است.

در این مبحث روش طراحی مورد استفاده براي تامین الزامات حالت هاي حدي مقاومت، روش

می باشد که بر پایه جنبه ي احتمالاتی بار و مقاومت، کالیبراسیون با (LRFD) ضرایب بار و مقاومت

روش تنش مجاز و تجربیات مهندسی استوار می باشد و از طریق دو سري ضرایب ایمنی شامل تشدید

ضرایب بارها و اعمال ضرایب کاهش مقاومت در تحلیل و طراحی منظور می گردد. البته در این مبحث

نیز مجاز دانسته شده است و مقررات و ضوابط مربوط به (ASD) طراحی بر اساس روش مقاومت مجاز

این روش در پیوست ( 1) این مبحث ارائه گردیده است.

بر اساس این مبحث در طراحی بر اساس حالت هاي حدي بهره برداري، مجموعه سازه شامل اعضا

و اتصالات آن نیز باید از نظر قابلیت بهره برداري مناسب مورد کنترل و طراحی قرار گیرند.

2-10 دامنه کاربرد -1

کاربرد این مبحث در محدوده ساختمان ها با کاربري هاي مندرج در قانون نظام مهندسی و کنترل

ساختمان و آیین نامه اجرایی آن می باشد و شامل سازه هاي خاص از قبیل پل هاي جاده و راه آهن نیست.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

11

11 مبحث یازدهم: طرح و اجراي صنعتی ساختمانها -1-1

1 کلیات -11 -1 -1

در دو بخش « طرح و اجراي صنعتی ساختمانها » مبحث یازدهم مقررات ملّی ساختمان تحت عنوان

ساختمان هاي فولادي و ساختمانهاي بتنی تهیه و تدوین گردیده است. در این مبحث تمرکز اصلی

بر روي سیستمهاي سازهاي ساختمانهاي فولادي و بتنی ارائه شده و در بخش ساختمانهاي فولادي

و در بخش ساختمانهاي بتنی، «LSF» به دو سیستم سازهاي پیچ و مهرهاي و قاب فولادي سبک

پنلهاي پیش ساخته سبک ،«ICF» سیستم هاي ساختمان هاي بتنی پیشساخته، قالب عایق ماندگار

3 و قالب تونلی پرداخته شده است. D سه بعدي

2 دامنه کاربرد -11 -1 -1

حداقل ضوابط اجراي ساختمان هاي فولادي و بتنی به روشهاي صنعتی مطرح شده در مبحث

یازدهم ارائه شده است. دامنه کاربرد این مبحث شامل کلیه ساختمانهایی است که به روشهاي

صنعتی مطرح شده در آن طراحی و ساخته میشوند.

12 مبحث دوازدهم: ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا -1-1

1 کلیات -12 -1 -1

در این مبحث وظایف هر یک از عوامل دست اندرکار اجراي ساختمان از قبیل صاحب کار، سازنده یا

مجري، ناظر، شهرداري و سازمان نظام مهندسی در رابطه با ایمنی، بهداشت و محیط زیست کارگران،

عابرین، ساکنان و شاغلین مجاور کارگاه ساختمان و همچنین حفاظت از ساختمان ها، ابنیه، وسائل نقلیه

و درختان مجاور کارگاه ساختمانی در مقابل خطرات ناشی از اجراي عملیات اجرایی بیان شده است.

مطالب موجود در این مبحث شامل: ایمنی عابران و مجاوران کارگاه ساختمانی، جلوگیري از

سقوط افراد، جلوگیري از حریق، سوختگی و برق گرفتگی و بهداشت کار و تسهیلات بهداشتی، وسایل

و تجهیزات حفاظت فردي، وسایل و سازه هاي حفاظتی، ایمنی کار با وسایل تجهیزات و ماشین آلات

ساختمانی، ایمنی کار در استفاده از وسایل دسترسی شامل داربست، نردبان و … و همچنین ایمنی در

تخریب ساختمان ها و ایمنی عملیات خاکی و به خصوص ایمنی گودبرداري و حفاظت دیوارهاي

مبحث اول

12

گودبرداري و ساختمان هاي مجاور گودبرداري و ایمنی در اجراي عملیات ساخت و نصب اسکلت

ساختمان اعم از ساختمان هاي فولادي و بتنی و در آخر رعایت ایمنی در اجراي تأسیسات گرمایی،

تعویض هوا و تهویه مطبوع، سیم کشی و نصب تأسیسات و تجهیزات برقی می شود.

2 دامنه کاربرد -12 -1 -1

رعایت مفاد این مبحث به همراه آیین نامه حفاظتی کارگاه هاي ساختمانی در انجام عملیات ساختمانی

لازم الاجرا است.

13 مبحث سیزدهم: طرح و اجراي تأسیسات برقی ساختمانها -1-1

1 کلیات -13 -1 -1

مبحث سیزدهم مقررات ملّی ساختمان، تأسیسات سیم کشی سیستم هاي جریان متناوب با ولتاژ تا

1000 ولت مؤثر و تأسیسات سیم کشی سیستم هاي جریان متناوب و با ولتاژ بیش از 1000 ولت مؤثر

(به جز سیم کشی داخلی دستگاهها)، که از سیستم هاي فشار ضعیف تا 1000 ولت تغدیه می کنند،

تأسیسات سیم کشی کلیه سیستم هاي مربوط به لوازم و دستگاه هایی که مقررات خاصی براي آن ها

وضع نشده باشد و همچنین تأسیسات سیم کشی ثابت وسایل ارتباطی- انتقال علائم و فرمان و مشابه

آن ها – به استثناي سیم کشی هاي داخلی دستگاه ها را در بر میگیرد.

در این مبحث مواردي از قبیل الزامات مربوط به تأمین نیروي برق (انشعاب، پست، مولد)، الزامات

نصب و طراحی اتاق ترانسفورماتور، اتصال زمین، نیروي برق اضطراري، تابلو برق، تجهیزات و وسایل

حفاظت و کنترل، مدارها (کابل کشی- سیم کشی) و لوله کشی و همچنین تجهیزات سیمکشی،

تأسیسات جریان ضعیف، شدت روشنایی داخلی شرح داده شده است.

2 دامنه کاربرد -13 -1 -1

دامنه کاربرد مبحث سیزدهم مقررات ملّی ساختمان شامل:

ساختمان هاي مسکونی، تجاري، اداري، درمانی، آموزشی، عمومی، صنعتی و نمایشگاه هاي دائمی و

موقت، پارك هاي تفریحات، کارگاه هاي ساختمانی و ساختمان هاي کشاورزي و دامداري، همچنین

هرگونه ساختمانی که مقررات مخصوصی براي تأسیسات الکتریکی آن وضع نشده، می باشد.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

13

مبحث سیزدهم مقررات ملّی ساختمان، وسایل حمل و نقل الکتریکی (لکوموتیو الکتریکی)،

وسایل الکتریکی خودروها، تأسیسات الکتریکی کشتی ها، تأسیسات الکتریکی هواپیماها، تأسیسات

الکتریکی روشنایی معابر عمومی، تأسیسات الکتریکی معادن و همچنین تأسیسات صاعقه گیر

ساختمان ها را در بر نمیگیرد.

14 مبحث چهاردهم: تأسیسات مکانیکی -1-1

1 کلیات -14 -1 -1

مبحث چهاردهم مقررات ملّی ساختمان براي اطمینان از ایمنی جان و مال افراد و تضمین تندرستی و

سلامتی آنان در طراحی، اجرا، بهره برداري و نگه داري، تغییرات و بازرسی تاسیسات مکانیکی ساختمان

می باشد. تاسیسات مکانیکی شامل تأسیسات حرارت مرکزي و تهویه مطبوع، تعویض هوا، و تهیه و

ذخیرة آب گرم مصرفی داخل ساختمان است.

تهویه مطبوع با کنترل هم زمان عوامل چهارگانۀ دما، رطوبت، سرعت وزش و تمیزي هوا، هواي

داخل ساختمان را مناسب براي زندگی انسان می نماید.

در این مبحث به مقولۀ تعویض هوا، تخلیۀ هوا، کانال کشی هوا و لوله کشی آب گرم و آب سرد مورد

استفاده در گرمایش و سرمایش ساختمان پرداخته می شود. انواع دستگاه هاي گرم کننده و سردکننده

ازقبیل دیگ، چیلر، مخزن انبساط، آب گرم کن، بخاري، کولر، کوره و شومینه مورد بحث و بررسی قرار

می گیرد. موضوع ذخیره سازي و لوله کشی سوخت، تأمین هواي احتراق و تخلیۀ محصولات احتراق

وسایل سوخت سوز مطرح می گردد و در آخر، به موضوع تبرید و سرمایش ساختمان پرداخته می شود.

2 دامنه کاربرد -14 -1 -1

دامنه کاربرد این مبحث شامل طراحی، اجرا، بهره برداري و نگه داري، تغییرات و بازرسی تأسیسات

گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع و نیز تهیه و ذخیره آب گرم مصرفی در داخل ساختمان، می باشد.

همچنین الزامات تأسیسات ساختمانی زیر خارج از حدود الزامات مبحث مذکور است،

الف) تأسیسات بهداشتی ساختمان

ب) تأسیسات آتش نشانی ساختمان

ج) لوله کشی گاز سوخت داخل ساختمان

مبحث اول

14

15 مبحث پانزدهم: آسانسورها و پلکان برقی -1-1

1-15 کلیات -1 -1

این مبحث شامل دو بخش است که در آن ها مقرراتی براي آسانسورها، پله هاي برقی و پیاده روهاي

متحرك وضع شده است این مقررات متناسب با ترکیب جمعیت از نظر سنی و توانایی، همچنین

متناسب با نوع کاربري ساختمان ها نوشته شده است.

انواع آسانسورهایی که در ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرد عبارتست از آسانسورهاي

کششی و آسانسورهاي هیدرولیک جهت حمل مسافر، صندلی چرخدار، برانکارد، تخت بیمارستانی،

خودرو، بار و … . براي هر کدام از آسانسورها الزامات و نحوه طراحی و مقررات استفاده از آن وضع شده

است.

در بخش پله برقی، زاویه شیب، عرض و انتخاب پله برقی متناسب با تعداد نفرات و جمعیت

ساختمان، با فرمول هایی ارائه شده است. تمامی موارد ایمنی در حین استفاده هم در مقررات این

مبحث آورده شده است. زاویه شیب و سرعت معمول و استاندارد پیاده روي متحرك هم شرح داده

شده است.

در بخش پایانی نمونه شناسنامه هاي اطلاعات فنی آسانسور و پله برقی که باید توسط سازندگان

این دستگاه ها تکمیل شود آورده شده است.

همچنین در این مبحث جداول ابعادي براي انتخاب ابعاد آسانسور، بر اساس استانداردهاي ملّی و

بینالمللی، موارد تکمیلی در خصوص جزئیات طراحی و علائم نقشهها نیز گنجانیده شده است.

2-15 دامنه کاربرد -1 -1

دامنه کاربرد این مبحث آسانسورها، پله هاي برقی و پیاده روهاي متحرك در ساختمان می باشد.

16 مبحث شانزدهم: تأسیسات بهداشتی -1-1

1 کلیات -16 -1 -1

مبحث شانزدهم مقررات ملّی ساختمان بیانگر حداقل الزاماتی است در مورد تاسیسات بهداشتی که

مواردي از قبیل: لوله کشی و ذخیره سازي آب مصرفی در ساختمان، لوله کشی فاضلاب بهداشتی،

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

15

لوله کشی هواکش فاضلاب، لوازم بهداشتی، لوله کشی آب باران ساختمان، توزیع آب مصرفی در

ساختمان، بست و تکیه گاه را بیان میکند.

2 دامنه کاربرد -16 -1 -1

طراحی، نظارت ، انتخاب مصالح و دستگاه ها، اجراي کار، تعمیر، تغییر و نگهداري و بهره برداري

تأسیساتی، باید طبق الزامات مندرج در این مبحث انجام شود.

طراحی و اجراي حوضچه پمپاژ فاضلاب و لوله کشی فاضلاب بعد از پمپ که فاضلاب در آن تحت

فشار جریان می یابد، خارج از حدود این مقررات است.

17 مبحث هفدهم: لوله کشی گاز طبیعی -1-1

1 کلیات -17 -1 -1

این مبحث حداقل ضوابط لوله کشی گاز طبیعی ساختمان هاي مسکونی، عمومی و خاص ، مجتمع ها و

شهرك هاي مسکونی، ساختمان ها، محوطه ها و شهرك هاي صنعتی را دربر می گیرد و با هدف طراحی،

اجراي لوله کشی، نصب، راه اندازي و نگهداري وسایل گازسوز در ساختمان ها و محوطه ها است.

مقررات این مبحث، کاربري گاز طبیعی تحویلی به ساختمان ها و محوطه ها براي مصارف تا حداکثر

5000 مترمکعب در ساعت و فشارهاي بین یک چهارم پوند بر اینچ مربع تا شصت پوند بر اینچمربع را

شامل می شود.

طراحی، انتخاب مصالح، اجراي لوله کشی گاز طبیعی، آزمایش ها، بازرسی ها، کنترل هاي کیفی،

دودکش ها، هوارسانی و تأمین هواي احتراق، نصب، راه اندازي، ایمنی و بهره برداري از لوازم گازسوز در

ساختمان ها و محوطه هایی که لوله کشی گاز طبیعی در آن ها اجرا نشده باید طبق ضوابط مبحث

هفدهم مقررات ملّی ساختمان انجام شود.

2 دامنه کاربرد -17 -1 -1

لوله کشی گاز مایع، گازهاي سوختنی به غیر از گاز طبیعی و گازهاي غیرسوختنی خارج از شمول

مقررات این مبحث می باشند. دامنه کاربرد این مبحث به شرح زیر است:

مبحث اول

16

– بخش اول مبحث:

حداقل ضوابط طراحی، اجرا و کنترلهاي کیفی لولهکشی گاز نصب و راه اندازي وسایل گازسوز،

دودکشها و هوارسانی به وسایل گازسوز، ضوابط بهره برداري و ایمنی براي گاز تحویلی ساختمان ها با

1 پوند بر اینچ مربع و حداکثر مصرف 160 مترمکعب بر ساعت و قطر لوله حداکثر 4 اینچ را / فشار 4

در بر میگیرد.

– بخش دوم مبحث:

حداقل ضوابط طراحی، اجرا و کنترلهاي کیفی لولهکشی گاز مجتمعها و ساختمانهاي مسکونی،

محوطهها و ساختمانهاي صنعتی و شهركهاي مسکونی و صنعتی براي فشارهاي بین 2 تا 60 پوند

بر اینچ مربع یا مصارف بالاتر از 160 مترمکعب بر ساعت تا حداکثر 5000 مترمکعب در ساعت را در

برمیگیرد.

18 مبحث هجدهم: عایقبندي و تنظیم صدا -1-1

1 کلیات -18 -1 -1

در این مبحث نتایج تأمین شرایط آکوستیکی، آسایش صوتی و جلوگیري از اتلاف امکانات در زندگی

ماشینی براي ساکنان شهرهاي بزرگ شرح داده شده است.

مواد و عناصر ساختمانی که فضاهاي ساختهشده را شکل میدهند، چگونگی شنیدن صداها و

حتی چگونگی انتقال صدا به فضاهاي اطراف را تعیین میکنند. با درك برخی از اصول پایه آکوستیکی

و چگونگی کنترل صدا توسط مواد و ساختارها، میتوان از بسیاري از مشکلات جلوگیري و یا حداقل

در مراحل اولیه آن را حل کرد و باعث کاهش هزینههاي بازسازي گردید.

مطالب موجود در این مبحث شامل: مقررات آکوستیکی براي ساختمانها با کاربريهاي مختلف،

تعیین حداکثر تراز معادل نوفه زمینه در یک فضا، حداقل شاخص کاهش صداي وزن یافته براي

پوسته خارجی ساختمان، جدا کننده بین فضاهاي مختلف، حداکثر تراز کوبهاي معمول شده وزن

یافته براي سقف بین طبقات و زمان واخنش بهینه براي فضاهاي مختلف با کاربريهاي متفاوت

میشود.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

17

2 دامنه کاربرد -18 -1 -1

این مبحث براي تراز نوفه زمینه و زمان واخنش تعیین شده براي فضاهاي مختلف و روش اندازه گیري

مربوط به تراز نوفه زمینه، زمان واخنش و شاخص هاي صدابندي جدارها کاربرد دارد.

19 مبحث نوزدهم: صرفه جویی در مصرف انرژي -1-1

1 کلیات -19 -1 -1

در بین مباحث مقررات ملّی ساختمان، مبحث نوزدهم تعیین کنندهترین نقش را در زمینه بهینهسازي

مصرف انرژي در ساختمان و حفاظت از محیطزیست ایفا میکند.

در مبحث 19 مقررات ملّی ساختمان ضوابط مرتبط با صرفه جویی در مصرف انرژي در ساختمان

تعیین می گردد. براي این منظور، روش هاي طرح، محاسبه و اصول کلی اجراي عایق کاري حرارتی

پوستۀ خارجی، سیستم هاي تأسیسات گرمایی، سرمایی، تهویه، تهویه مطبوع، تأمین آب گرم مصرفی،

و الزامات طراحی سیستم روشنایی الکتریکی در ساختمان ها، براي بهینه سازي مصرف انرژي مشخص

می گردد.

شایان ذکر است که در کنار رعایت الزامات تعیین شده در این مبحث، باید همواره دیگر ضوابط

مقررات ملّی ساختمان نیز، خصوصاً اصول مرتبط با تأمین شرایط ایمنی و بهداشت ساکنان

ساختمان ها ملاك عمل قرار گیرد.

2 دامنه کاربرد -19 -1 -1

ضوابط ارائه شده در مورد پوسته خارجی براي تمام ساختمان هاي جدیدالاحداث، به جز ساختمان هاي

گروه چهار، از نظر صرفه جویی در مصرف انرژي لازم الاجراست. این ضوابط در قالب دو روش (الف

کارکردي و روش ب تجویزي) ارائه شده است. از روش کارکردي می توان در مورد تمام ساختمان ها

استفاده کرد، اما کاربرد روش تجویزي به ساختمان هاي مسکونی 1 تا 9 طبقه، با زیربناي مفید زیر

2000 مترمربع، و ساختمان هاي گروه سه از نظر صرفه جویی در مصرف انرژي محدود می شود.

همچنین، رعایت ضوابط مربوط به سیستم ها و تجهیزات مکانیکی و سیستم روشنایی در مورد

تمامی ساختمان ها، با کاربري هاي مندرج در این مبحث، الزامی است.

مبحث اول

18

20 مبحث بیستم: علائم و تابلوها -1-1

1 کلیات -20 -1 -1

مبحث بیستم مقررات ملّی ساختمان، مسئولین مؤسسات دولتی و عمومی و بخش خصوصی،

کارفرمایان و مدیران کارگاهها و ساختمانها را ملزم میکند تا پیامرسانی در محیط زندگی مردم را به

نحو مؤثر و مطلوب، توسط تابلوها و علائم، تأمین نمایند تا در محلهایی که احتمال خطري تهدید

کننده سلامت و ایمنی افراد وجود دارد، علائم هشدار دهنده نصب کنند.

این مقررات شامل نظارت بر طراحی و ساخت و بهرهبرداري از پیام، سازه، محل نصب و دیگر

الزامات براي کلیه علائم و اعلانات مرسوم مانند پلاكها و تابلوها و دیگر وسائل اطلاعرسانی، از قبیل

اشارات حرکتی دست، علائم صوتی و نوري و آژیرهاي خطر و غیره است.

2 دامنه کاربرد -20 -1 -1

این مبحث براي استفاده در علائم و تابلوها در کارگاه هاي ساختمانی، تابلوهاي ایمنی داخل ساختمان

و محوطه هاي کاربريهاي شهري، صنعتی، بیمارستانی و … کاربرد دارد.

21 مبحث بیست و یکم: پدافند غیرعامل -1-1

1 کلیات -21 -1 -1

این مبحث به اقدامات غیرمسلحانه اي که به کارگیري آن ها موجب افزایش بازدارندگی، کاهش

آسیب پذیري، ارتقاء پایداري ملّی، تداوم فعالیتهاي ضروري و تسهیل مدیریت بحران در برابر

تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می شود، می پردازد.

رعایت این مبحث موجب حفظ جان و مال انسان در برابر حوادث، تهدیدات و استمرار فعالیت هاي

اساسی و ضروري مردم، تضمین تداوم تأمین نیازهاي حیاتی مردم (از قبیل آب، نان و غذا، پناهگاه،

انرژي، ارتباطات، بهداشت و امنیت) و سهولت در اداره کشور در شرایط بروز تهدید و بحران ناشی از

تجاوزات خارجی در مقابل حملات و اقدامات خصمانه و مخرب دشمن از طریق طرح ریزي و اجراي

طرح هاي دفاع غیرعامل و کاهش آسیب پذیري نیروي انسانی و مستحدثات و تأسیسات و تجهیزات

حیاتی و حساس کشور می شود.

1-1 کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان

19

ضوابط ارائه شده در این مبحث به منظور کاهش آسیب پذیري ساختمان ها در برابر تهدیدات

نظامی و همچنین اعمال اقدامات و تدابیر و ملاحظات لازم شامل ایمن سازي، مستحکم سازي،

پیش بینی سامانه هاي جایگزین، تسهیل مدیریت بحران در زیرساخت ها و مکان یابی، در حوزه

ساختمان سازي استفاده می شود.

2 دامنه کاربرد -21 -1 -1

ضوابط مندرج در این مبحث شامل طرح و اجراي ساختمان ها با انواع سیستم باربري، در برابر آثار

بارهاي انفجار ناشی از اصابت غیرمستقیم می باشد.

دامنه کاربرد مقررات این مبحث شامل ساختمان هاي متعارف از جمله: ساختمان هاي مسکونی 4

طبقه و بیشتر، اداري و تجاري 4 طبقه و بیشتر، مجموعه هاي ورزشی، تفریحی، سالن هاي

اجتماعات، فروشگاه ها، هتل ها، مدارس، دانشگاه ها، مساجد با ظرفیت بیش از 100 نفر، سالن هاي

سینما و تئاتر و بیمارستان ها می باشد.

ساختمان ها و تأسیسات زیر مشمول مقررات مندرج در این مبحث نمی باشند:

سیلوها، سدها، آب بند ها، مخازن ذخیره سوخت، برج هاي صنعتی، برج هاي مراقبت فرودگاه ها،

برج هاي مخابراتی و رادیو تلویزیونی، یادمان هاي مرتفع، دکل ها، دودکش ها، ابنیه راه ها، پل ها،

پالایشگاه ها، نیروگاه ها، اسکله ها و بنادر، استحکامات نظامی، تونل ها، متروها، خطوط انتقال نفت و

گاز و آب و فاضلاب و مخابرات و برق، تأسیسات تلمبه خانه هاي نفتی، ایستگاه هاي تقویت و تقلیل

فشار گاز، پست هاي توزیع و انتقال برق، دیسپاچینگ ها، سوئیچینگ ها و ساختمان هاي مربوط به

مقام معظم رهبري، رؤساي قواي سه گانه، شوراي نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شوراي

عالی امنیت ملّی، فرماندهی مدیریت بحران ملّی، فرماندهی و ستاد کل نیروهاي مسلح، فرماندهی

و ستاد کل (سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ارتش جمهوري اسلامی ایران و نیروي انتظامی)،

قرارگاه هاي نظامی، انتظامی و امنیت ملّی، ساختمان هاي اصلی وزارتخانه هاي اطلاعات کشور،

دفاع، امورخارجه، بانک مرکزي، ساختمان هاي مرکز و مراکز ضبط و پخش ویژه صدا و سیماي

جمهوري اسلامی، برج هاي مخابراتی و ارتباطی، برجهاي مسکونی، تجاري، اداري بیش از بیست

مبحث اول

20

طبقه و بیمارستان هاي بیش از 500 تختخواب و هرگونه سازه ها و تأسیسات خاص که طراحی

آن ها مستلزم انجام مطالعات ویژه بوده و یا جهت تهدیدات خارج از مقررات این مبحث می باشند.

و (EMP) به منظور تأمین ایمنی و کاهش آسیب پذیري و مقابله با تهدیدات الکترومغناطیسی

گرافیتی و سایبري، باید از مقررات و آئین نامه هاي معتبر مربوطه استفاده شود.

تهدیدات ناشی از انفجارهاي هسته اي، حملات شیمیایی و میکروبی، برخورد مستقیم پرتابه به

سازه ها و تأسیسات، اغتشاشات الکترونیکی، تهدیدات بیولوژیکی، مشمول مقررات این مبحث

نمی باشد.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

21

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

( 1 آسانسور: ( 15 -2 -1

وسیله اي است متشکل از کابین و معمولاً وزنه تعادل و اجزا دیگر که با روش هاي مختلفی مسافر (نفر)

یا بار یا هر دو را در مسیر بین طبقات ساختمان جابجا می کند.

( 2 آسانسور کششی: ( 15 -2 -1

آسانسوري است که حرکت آن بر اثر اصطکاك بین سیم بکسل و شیار فلکه کشش، به هنگام چرخش

آن توسط سیستم محرکه انجام می شود.

( 3 آسانسور هیدرولیکی: ( 15 -2 -1

در این نوع آسانسور عامل حرکت کابین، سیلندر و پیستون هیدرولیکی است و ممکن است وزنه

تعادل نیز داشته باشد و معمولاً براي ارتفاعات کم و سرعت هاي کم کاربرد دارد.

( 4 آشکارساز گاز مونواکسیدکربن: ( 17 -2 -1

وسیله اي حساس در مقابل وجود گاز مونواکسیدکربن در محیط که قبل از رسیدن غلظت گاز به حد

50 ) وجود گاز را به طریق صوتی یا نوري یا طرق دیگر اعلام می نماید. p.p.m خطرناك (معمولاً

( 5 آشکارساز نشت گاز قابل اشتعال: ( 17 -2 -1

وسیله اي حساس در مقابل وجود گاز قابل اشتعال در محیط که قبل از رسیدن غلظت گاز به حد

خطرناك، وجود گاز را به طریق صوتی یا نوري یا طرق دیگر اعلام می نماید.

مبحث اول

22

( 6 آگهی علائم تصویري وتابلو: ( 20 -2 -1

شامل پیام تصویري، رنگ و مطالب آنها است.

( 7 آیین نامه اجرایی: ( 2 -2 -1

آیین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب بهمن ماه 1375

(2) : 8 آیین نامه ماده 33 -2 -1

آیین نامه اجرایی ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب تیرماه 1383 هیات وزیران

( 9 اتصال: ( 10 -2 -1

مجموعه اجزایی که دو یا چند عضو را به هم متصل می نمایند.

( 10 اتصال ساده: ( 10 -2 -1

اتصال ساده به اتصالی گفته می شود که در آن اتصال تیرها، شاه تیرها و خرپاها ، انعطاف پذیر (بدون قید

دورانی) بوده و می توان آن ها را فقط در مقابل برش (عکس العمل هاي تکیه گاه) محاسبه نمود.

( 11 اتصال گیردار: ( 10 -2 -1

اتصال گیردار به اتصالی گفته می شود که در آن اتصال قادر به انتقال لنگر بدون ایجاد دوران

محسوسی در بین اعضاء اتصالی می باشد.

( 12 اتصال نیمه گیردار: ( 10 -2 -1

اتصال نیمه گیردار به اتصالی گفته می شود که در آن اتصال قادر به انتقال لنگر به همراه دوران قابل

ملاحظه بین اعضاء اتصالی می باشد.

( 13 ارتفاع طبقه و بنا: ( 3 -2 -1

منظور از ارتفاع یک طبقه، فاصله قائم از کف تمام شده طبقه بالاتر است. ارتفاع طبقه آخر بنا،

حدفاصل کف تمام شده آن طبقه تا کف تمام شده متوسط سطح بام ساختمان میباشد. ارتفاع بنا

به ارتفاع تمام طبقات یا فاصله قائم از کف زمین طبیعی تا متوسط ارتفاع بام ساختمان گفته

میشود.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

23

( 14 اضافه جریان: ( 13 -2 -1

هر جریانی که بیش از جریان اسمی تجهیزات برقی باشد.

( 15 اطلاعات ژئوتکنیکی: ( 7 -2 -1

به داده هاي ژئوتکنیکی گفته می شود که پردازش شده باشند.

( 16 اعضاء باربر: ( 3 -2 -1

اعضایی از ساختمان که بارهاي وارد بر ساختمان را به شالودهها انتقال میدهند.

( 17 اعضاء مختلط: ( 10 -2 -1

اعضاي سازه اي که مقطع آن ها از بتن و فولاد تشکیل شده باشد.

( 18 اعضاء مرکب: ( 10 -2 -1

اعضاي سازه اي که مقطع آن ها از دو یا چند عضو فولادي تشکیل شده باشد.

( 19 افزایش بنا: ( 3 -2 -1

انجام هرگونه عملیات ساختمانی که سطح یا حجم یک بنا را افزایش دهد.

( 20 الکترود زمین: ( 13 -2 -1

یک قطعه یا قسمت هادي یا گروهی متشکل از قطعات هادي که در تماس بسیار نزدیکی با زمین

بوده و با آن اتصال الکتریکی بر قرار می کند.

( 21 ایستگاه تقلیل فشار اولیه: ( 17 -2 -1

تجهیزاتی که در محل تحویل گاز از شبکه گاز شهري به مشترك نصب و فشار تحویلی را تنظیم و حجم

گاز را اندازه گیري می کنند. این ایستگاه ها تحت نظر شرکت گاز ناحیه اجرا و بهره برداري می شوند.

( 22 ایستگاه تقلیل فشار ثانویه: ( 17 -2 -1

تجهیزاتی هستند که فشار شبکه گاز را تقلیل داده و به فشار قابل بهره برداري بخش هاي مختلف

سیستم لوله کشی گاز تبدیل می کنند.

مبحث اول

24

( 23 ایستگاه مشترکین عمده: ( 17 -2 -1

تجهیزاي که به منظور اندازه گیري مقدار گاز، تنظیم و تثبیت فشار گاز در محل مورد تأیید شرکت گاز

استان نصب گردیده و در مالکیت شرکت گاز استان می باشد.

( 24 اینرسی حرارتی: ( 19 -2 -1

قابلیت کلی پوسته خارجی و جدارهاي داخلی در ذخیره انرژي، باز پس دادن آن و تأثیرگذاري بر

نوسان هاي دما و بار گرمایی و سرمایی فضاهاي کنترل شده ساختمان. اینرسی حرارتی ساختمان با

استفاده از جرم سطحی مفید ساختمان گروه بندي می شود.

( 25 بازشو: ( 19 -2 -1

همه سطوح قابل باز شدن در پوسته ساختمان، که براي دسترسی، تأمین روشنایی، دید به خارج،

خروج گاز حاصل از سوخت، تهویه و تعویض هوا ایجاد می گردند، مانند درها، پنجره ها و نورگیرها.

( 26 بام تخت: ( 19 -2 -1

پوشش نهایی ساختمان که شیبی کمتر از 10 درجه یا مساوي آن، نسبت به افق دارد.

( 27 بالکن: ( 4 -2 -1

سطحی است که از 2 یا 3 طرف بطور مستقیم در مجاورت هواي آزاد قرار گرفته است و زیر آن به

وسیله فضاي بستهاي اشغال نگردیده باشد.

( 28 بام شیب دار: ( 19 -2 -1

پوشش نهایی ساختمان که شیبی بیشتر از 10 درجه و کمتر از 60 درجه نسبت به سطح افقی دارد.

بر روي سقف شیبدار، فضاي خارج و در زیر آن، فضاي کنترل شده یا کنترل نشده قرار دارد. اگر

شیب جدار بیش از 60 درجه باشد، از دید این مبحث دیوار تلقی میشود.

( 29 بخاري با دودکش: ( 14 -2 -1

بخاري با سوخت گاز، مایع یا جامد براي گرم کردن موضعی فضا، که محصولات احتراق را از طریق

دودکش مستقیماً به فضاي خارج انتقال میدهد.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

25

( 30 بخاري بدون دودکش: ( 14 -2 -1

بخاري گازسوز بدون دودکش که به صورت تابشی، یا با جابجایی طبیعی هوا و یا به کمک پروانه برقی،

بصورت موضعی فضا را گرم میکند.

( 31 بدنه هادي: ( 13 -2 -1

بدنه هاي هادي (فلزي) و اجزاي دیگر تجهیزات الکتریکی که هادي می باشند و می توان آن ها را لمس

نمود و بطور عادي برقدار نیستند اما در حالت وجود اتصالی، ممکن است برقدار شوند.

( 32 برچسب انرژي: ( 19 -2 -1

برچسب تعیین شده توسط مقامات ذیصلاح، به منظور نصب بر روي تولیدات صنعتی مورد استفاده در

ساختمان، براي مشخص کردن حد کیفیت محصولات از نظر مصرف انرژي.

( 33 برق گرفتگی: ( 13 -2 -1

پدیده اي است پاتوفیزیولوژیکی که در نتیجه عبور جریان الکتریکی از بدن انسان یا حیوان به وجود

می آید.

( 34 بعد اسمی: ( 10 -2 -1

بعد تئوریک یا مشخص شده ، همانند ابعاد ارائه شده در جداول مشخصات مقاطع.

( 35 بناي موجود: ( 3 -2 -1

بنایی که مطابق مقررات و قوانین گذشته اجرا و تکمیل شده است.

( 36 پاکت حجمی بنا: ( 4 -2 -1

حجم ساده شده اي است که کل بنا بر اساس ضوابط مصوب در آن محاط می گردد.

( 37 پایانه حرارتی: ( 19 -2 -1

بخشی از یک سیستم مرکزي سرمایی یا گرمایی که در آخر مدار قرار دارد و انرژي منتقل شده توسط

مدار توزیع را به فضا یا فضاهاي کنترل شده انتقال میدهد (مانند رادیاتور).

مبحث اول

26

( 38 پایداري: ( 10 -2 -1

حالت حدي حاصله در بارگذاري اجزاي سازه اي ، قاب یا سازه، که در آن تغییر مختصري در هندسه یا

بارها منجر به جابجائی هاي قابل ملاحظه نمی شود.

( 39 پرچم: ( 20 -2 -1

علائمی منصوب بر پایه از مصالح قابل انعطاف مثل پارچه و… است.

( 40 پروانه اشتغال: ( 2 -2 -1

پروانه اشتغال به کار موضوع ماده 4 قانون

( 41 پروانه ساختمان: ( 2 -2 -1

پروانه ساختمانی صادره توسط شهرداري ها یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان

( 42 پکیج گازسوز: ( 17 -2 -1

دستگاه گازسوز تأمینکننده آب گرم سیستم گرمایش و آب گرم مصرفی داخل ساختمان ها که

معمولاً براي هر واحد مسکونی به صورت مستقل، نصب می شود.

( 43 پلاك: ( 20 -2 -1

تابلوهاي کوچک با حداکثر مساحت تعیین شده در مقررات که پیامهایی چون معرفی کاربري هاي

مستقر در بنا دارد.

( 44 پلکان خارجی: ( 3 -2 -1

پلکانی که حداقل از یک طرف در ارتباط مستقیم با فضاي آزاد باشد.

( 45 پلکان متحرك: ( 3 -2 -1

پلکانی که به کمک وسایل و دستگاههاي مکانیکی حرکت کند.

( 46 پله برقی: ( 15 -2 -1

وسیله اي است که در مسیر حرکت افراد پیاده جهت بالا یا پایین بردن آن ها در دو طبقه غیر هم سطح

به کار می رود و به وسیله پله یا تسمه که توسط نیروي محرکه برقی به حرکت در آورده می شود سبب

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

27

جابجایی افراد می گردد و شامل قطعات مکانیکی ، الکتریکی و الکترونیکی می باشد. زاویه شیب پلکان

برقی 30 و حداکثر 35 درجه می باشد.

( 47 پوسته خارجی: ( 19 -2 -1

تمام سطوح پیرامونی ساختمان، اعم از دیوارها، سقفها، کفها، بازشوها، سطوح نورگذر و مانند آنها،

که از یک طرف با فضاي خارج یا کنترل نشده، و از طرف دیگر با فضاي کنترل شده داخل ساختمان

در ارتباط هستند.

پوسته خارجی در تمام موارد الزاماً با پوسته کالبدي ساختمان یکی نیست، زیرا پوسته کالبدي

ممکن است دربرگیرنده فضاهاي کنترل نشده نیز باشد. پوسته خارجی ساختمان همچنین شامل

عناصري است که، در وجه خارجی خود، مجاور خاك و زمین هستند.

( 48 پی: ( 7 -2 -1

به مجموعه بخش هایی از سازه و خاك در تماس با آن اطلاق می شود که انتقال بار بین سازه و زمین

از طریق آنها صورت می گیرد.

( 49 پی هاي سطحی یا شالودهها: ( 7 -2 -1

به پی هایی گفته می شود که در عمق کم و نزدیک سطح زمین (عمق پی کمتر از ابعاد سطح پی و یا

کمتر از سه متر باشد) ساخته میشوند. این پیها شامل: شالودههاي منفرد، نواري و گسترده میباشند.

شالودهها ممکن است سنگی، بتنی و یا بتن آرمه از نوع دال تنها و یا ترکیبی از تیر و دال باشند.

( 50 پی هاي عمیق یا شمع ها: ( 7 -2 -1

به پی هایی گفته می شود که نسبت عمق قرارگیري به کوچکترین بعد افقی آنها از 10 تجاوز کند. این پی ها

شامل: انواع شمع ها، دیوارك ها و دیوارهاي جدا کننده می شوند. پیهاي عمیق در ساختمان ها معمولاً به

وسیله یک سازه میانی، که کلاهک یا سر شمع نامیده می شود، بارهاي سازه را به زمین منقل می نمایند.

( 51 پی هاي نیمه عمیق: ( 7 -2 -1

به پی هایی گفته می شود که در حد فاصل بین پی هاي سطحی و پی هاي عمیق قرار دارند. پی هاي

صندوقه اي و پی هاي چاهی معمولاً در این گروه قرار دارند.

مبحث اول

28

( 52 پی هاي ویژه: ( 7 -2 -1

به پی هایی گفته می شود که معمولاً در تعریف گروه هاي فوق نمی گنجند. مانند مهارها یا ریز شمع ها،

ستون هاي شنی و بهسازي خاك در عمق. در این پی ها براي انتقال بار از سازه به زمین از فشار،

کشش یا اصطکاك بهره گیري می شوند.

( 53 تابلوها و علائم تصویري: ( 20 -2 -1

علائمی است که با ترکیبی از شکل، رنگ، نوشته، سمبل و نشانه تصویري به دیده آید و حاوي پیام

مشخصی باشد. ممکن است داراي سازه یا فاقد آن بوده، به ساختمان یا دیواري الصاق یا روي زمین و

نرده و امثال آن قرار گیرد.

( 54 تابلوها و علائم تصویري ایمنی در ساختمانها و کارگاهها : ( 20 -2 -1

علائمی است که داراي پیام هاي منع کننده کاري خطرزا یا هشدار وجود خطري یا الزام به انجام کاري

یا راههاي گریز از خطر یا کمک هاي اولیه باشد.

( 55 تابلو و علائم تصویري (از جهت مدت زمان استفاده): ( 20 -2 -1

-1 علائم تصویري و تابلوي دائم: محدودیتی به لحاظ مدت زمان نصب نداشته باشد. تابلوهایی که

جواز نصب آنها داراي زمان محدود است نیز در صورتیکه امکان تمدید جواز داشته باشند، تابلوي

دائم محسوب می گردند.

-2 علائم تصویري و تابلوي موقت: براي مدتی محدود به نمایش در می آید. درچنین تابلوهاي الزامی

به استفاده از مصالح مقاوم نیست، اما نکات ایمنی باید رعایت گردد.

( 56 تابلوي کنترل آسانسور: ( 15 -2 -1

مجموعه اي شامل مدارهاي فرمان و قدرت که وظیفه کنترل حرکت کابین و پاسخگویی به احضار را به

عهده دارد.

( 57 تأسیسات الکتریکی: ( 13 -2 -1

مجموعه اي است از تجهیزات الکتریکی به هم پیوسته براي انجام هدف یا اهداف معین که داراي

مشخصه هاي هماهنگ و مرتبط باشند.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

29

( 58 تجهیزات الکتریکی: ( 13 -2 -1

وسایل، تجهیزات، لوازم، دستگاه ها و مصالحی اند که براي تولید ، انتقال ، توزیع یا مصرف انرژي

الکتریکی به کار می روند مانند مولدها ، لوازم و اسب اب و دستگاه هاي برقی، وسایل اندازه گیري ، وسایل

حفاظتی ، تجهیزات و مصالح سیستم هاي سیم کشی و مصرف کننده انرژي الکتریکی.

( 59 تجهیزات دستی: ( 13 -2 -1

تجهیزاتی هستند قابل حمل که در هنگام استفاده عادي در دست گرفته می شوند و در آنها، موتور، در

صورتیکه وجود داشته باشد قسمتی جدانشدنی از تجهیزات را تشکیل می دهد.

( 60 تجهیزات نصب ثابت: ( 13 -2 -1

تجهیزاتی است که به نگهدارهایی محکم شده باشند یا به نحوي دیگر در محل معینی محکم و ثابت

شده باشند.

( 61 تحلیل الاستیک: ( 10 -2 -1

تحلیل سازه اي بر اساس این فرض که سازه با حذف بار به شکل هندسی اولیه خود باز می گردد.

( 62 تحلیل پلاستیک: ( 10 -2 -1

تحلیل سازه اي با فرض رفتار صلب – خمیري قطعات و با استفاده از تئوري پلاستیسیته با بررسی

مکانیزم خرابی.

( 63 تحلیل سازه اي: ( 10 -2 -1

تعیین آثار بار، بر اعضاء و اتصالات بر اساس اصول تحلیل سازه.

( 64 تحلیل غیرالاستیک: ( 10 -2 -1

تحلیل سازه اي با در نظر گرفتن رفتار غیرالاستیک مصالح.

( 65 تخلیه هوا: ( 14 -2 -1

خارج کردن قسمتی از هواي فضا و هدایت آن به هواي آزاد، بطور طبیعی یا با وسایل مکانیکی.

مبحث اول

30

( 66 تراز طبقه شدن آسانسور: ( 15 -2 -1

منظور هم تراز شدن کف کابین با کف تمام شده طبقه در محل ورودي به آسانسور است.

( 67 ترموکوپل: ( 17 -2 -1

این وسیله یکی از مهمترین بخشهاي دستگاه گازسوز است که در صورت روشن نشدن مشعل

دستگاه یا از بین رفتن شعله اصلی مشعل مسیر ورود سوخت به مشعل، بسته یا شعله اصلی مشعل و

شمعک آن هر دو قطع میگردد.

( 68 تسلیم: ( 10 -2 -1

حالت حدي تغییر شکل غیر الاستیک که پس از رسیدن به حالت تنش تسلیم بروز می کند.

( 69 تصرف: ( 4 -2 -1

بخشی از ساختمان ها، حاصل ترکیب چند فضا (به ترتیبی که در این مقررات مشخص شده)، که به

فعالیتی مشخص اختصاص داده شود. مقصود از “تصرف” در این مقررات، نوع بهره گیري از بنا یا

بخشی از آن است که با مقصودي معلوم در دست بهره برداري بوده یا قرار است براي آن مقصود مورد

استفاده واقع شود. انواع تصرف ها عباتند از:

-1 تصرف اداري و حرفه اي

-2 تصرف انباري

-3 تصرف آموزشی- تربیتی

-4 تصرف تجمعی

-5 تصرف درمانی و مراقبتی

-6 تصرف صنعتی

-7 تصرف کسبی و تجاري

-8 تصرف مخاطره آمیز

-9 تصرف مسکونی

( 70 تصفیه هوا: ( 14 -2 -1

فرآیند کاهش ذرات زیانآور موجود در هوا از قبیل میکروارگانیسمها، ذرات معلق، دود، گازهاي

زیانآور و مانند آنها.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

31

( 71 تعویض هوا: ( 14 -2 -1

ورود و یا خروج هوا در یک فضا، بطور طبیعی و یا به کمک وسایل مکانیکی.

( 72 تنظیم کننده فشار گاز (رگولاتور): ( 17 -2 -1

دستگاهی است که فشار گاز ورودي را کاهش داده و آن را به میزان فشار موردنظر براي مصرف، ثابت

نگه میدارد.

( 73 توقفگاه هاي وسایل نقلیه: ( 4 -2 -1

توقفگاه هاي وسایل نقلیه محل هاي توقف و نگهداري وسایل نقلیه هستند که توقفگاه هاي وسایل نقلیه

در فضاي باز و فضاهاي توقفگاه وسایل نقلیه در ساختمان را شامل می شوند.

(14 – 74 تهویه: ( 19 -2 -1

روند دمیدن یا مکیدن هوا، از طریق طبیعی یا مکانیکی، به هر فضایی یا از هر فضایی، براي تأمین

شرایط بهداشت و آسایش (از قبیل کنترل دما و میزان رطوبت هوا، جلوگیري از بروز میعان، جلوگیري

از رشد میکروارگانیسمها و مانند آنها). چنین هوایی ممکن است مطبوع شده باشد.

(19 – 75 تهویه مطبوع: ( 14 -2 -1

کنترل هم زمان دما، رطوبت و پاکیزگی هوا و توزیع مناسب آن به منظور تأمین شرایط مورد نیاز

فضاي ساختمان.

( 76 تیر: ( 10 -2 -1

عضو سازه اي با هدف مقاومت در مقابل لنگر خمشی.

( 77 تیر ورق: ( 10 -2 -1

تیري که مقطع آن از ورق ساخته شده است.

( 78 جایگاه امدادرسانی: ( 4 -2 -1

شامل فضاها و سطوحی است که به منظور کمک و امدادرسانی در موارد اضطراري در فضاهاي باز در

نظر گرفته شده و مورد استفاده قرار می گیرند.

مبحث اول

32

( 79 جدار نورگذر (شفاف یا نیمه شفاف): ( 19 -2 -1

جداري که ضریب عبور نور مرئی آن بزرگتر از 5% است. جدار نورگذر بر دو نوع شفاف و مات است و

شامل پنجرهها، درهاي خارجی نورگذر، نورگیرها و مشابه آنهاست.

( 80 جریان اتصال کوتاه (فلزي): ( 13 -2 -1

اضافه جریانی است که در نتیجه بروز اتصالی با امپدانسی بسیار کوچک بین هادي هاي برقداري که در

شرایط عادي داراي اختلاف پتانسیل می باشند ، ایجاد شود.

( 81 جریان اضافه بار (یک مدار): ( 13 -2 -1

اضافه جریانی است که در مداري برقرار می شود که از نظر الکتریکی آسیب ندیده باشد.

( 82 جریان باقیمانده: ( 13 -2 -1

جمع جبري مقادیر آنی جریانهایی (منتجه جریان هاي آنی) است که از همه هادي هاي برقدار یک

مدار معین، در یک نقطه از تأسیسات الکتریکی، عبور می کند.

( 83 جریان برق گرفتگی: ( 13 -2 -1

جریانی است که از بدن انسان یا حیوان عبور کند و مشخصه هاي آن به نحوي باشد که احتمالا موجب

برق گرفتگی شود.

( 84 جریان مجاز: ( 13 -2 -1

(جریان مجاز حرارتی یا جریان اسمی یک هادي)، حداکثر جریانی است که بطور مداوم در شرایطی

تعیین شده، بدون اینکه دماي وضعیت تعادل یک هادي از میزان معینی تجاوز نماید، می تواند از آن

عبور کند.

در مورد هادي ها (سیم و کابل) جریان اسمی همان جریان مجاز حرارتی است.

( 85 جریان نشت: ( 13 -2 -1

جریانی است که بین مداري که از نظر الکتریکی آسیب ندیده است و زمین یا بدنه هاي هادي بیگانه،

برقرار شود.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

33

( 86 جوش انگشتانه: ( 10 -2 -1

جوش ایجاد شده در سوراخ دایره اي شکل در یکی از اعضاي اتصالی که باعث ایجاد پیوستگی بین آن

عضو و عضو دیگر می شود.

( 87 جوش شیاري با نفوذ کامل: ( 10 -2 -1

جوش شیاري که در آن فلز جوشکاري از کل ضخامت عضو اتصالی عبور می کند.

( 88 جوش شیاري با نفوذ نسبی: ( 10 -2 -1

جوش شیاري که در آن میزان نفوذ، عمدتاً کمتر از ضخامت کامل عضو اتصالی در نظر گرفته شده باشد.

( 89 جوش کام: ( 10 -2 -1

جوش ایجاد شده در سوراخ امتدادیافته براي اتصال یک عضو به عضو دیگر.

( 90 جوش گوشه: ( 10 -2 -1

جوشی با مقطع مثلثی ایجاد شده در بین سطوح اعضاي مقاطع.

( 91 چاه آسانسور: ( 15 -2 -1

فضایی است که ریل ها و برخی تجهیزات آسانسور در آن نصب می شوند و کابین و وزنه تعادل در این

مکان حرکت می نمایند، معمولاً با دیواره ها، درهاي طبقات و درها و دریچه هاي اضطراري محصور

می گردد.

( 92 چاهک آسانسور: ( 15 -2 -1

فاصله قائم بین کف پایین ترین محل توقف تا کف چاه آسانسور (به ابعاد چاه آسانسور) را چاهک

می گویند.

( 93 حفاظت کاتدي: ( 17 -2 -1

نوعی سیستم الکتریکی است که براي جلوگیري از خوردگی ناشی از زنگ زدگی لوله هاي گاز دفنی به

کار می رود.

مبحث اول

34

( 94 حیاط: ( 3 -2 -1

فضاي باز بدون سقف و بدون تصرف که از دو یا چند طرف با دیوارهاي خارجی بنا محصور باشد و اگر

از همه طرف به دیوارهاي خارجی بنا محصور شود، در آن صورت به آن حیاط داخلی گفته میشود.

( 95 حیاط محصور (پاسیو): ( 4 -2 -1

فضایی است باز، که در میان ساختمان قرار دارد و به طور معمول اضلاع آن در تمام ارتفاع ساختمان

امتداد یافته و وظیفه تأمین نور و تهویه بخشی از ساختمان را در طبقات بر عهده دارد.

( 96 خاکریزي مهندسی: ( 7 -2 -1

به خاکریزي گفته می شود که احتیاج به شناخت نوع خاك و کنترل تراکم دارد و در پایداري

ساختمان مؤثر است.

( 97 خستگی: ( 10 -2 -1

حالت حدي شروع ترك خوردگی و گسترش آن در اثر تکرار بار زنده

( 98 داده هاي ژئوتکنیکی: ( 7 -2 -1

به پارامترهاي برداشت شده از زمین ساختگاه گفته می شود که پردازش نشده است.

( 99 در کابین آسانسور: ( 15 -2 -1

دري است که در ورودي کابین قرار گرفته و معمولاً به طور خودکار باز و بسته می شود.

( 100 دستگاه: ( 14 -2 -1

هر دستگاه مکانیکی که با مصرف برق، گاز (مایع یا گاز طبیعی)، سوخت مایع یا جامد و هر نوع انرژي

دیگر، به منظور استفاده در تأسیسات مکانیکی (تأسیسات گرمایی، تعویض هوا، تهویه مطبوع) طراحی

و ساخته می شود.

( 101 دستگاه هاي گرم کننده و خنک کننده ویژه: ( 14 -2 -1

هر دستگاه مکانیکی با کاربري و ظرفیت مشخص و با مصرف هر نوع انرژي (برق، سوخت جامد، مایع،

گاز)، که براي تهیه آب گرم مصرفی یا گرم کردن و یا خنک کردن موضعی فضاهاي ساختمان، طراحی و

ساخته شده باشد.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

35

( 102 دستگاه یکپارچه (پکیج): ( 14 -2 -1

دستگاهی که به طور کامل در کارخانه ساخته، سوار و آزمایش شده و به صورت یک واحد مستقل، با

همه قطعات و اجزاي متحرك و موتور محرك، آماده نصب باشد.

( 103 دستگیره (پلکان برقی): ( 15 -2 -1

دستگیره اي از جنس لاستیک با الیاف مخصوص می باشد که متحرك بوده و سرعت آن با سرعت

حرکت پله یکسان می باشد ، افراد هنگام بالارفتن یا پایین آمدن از آن استفاده می کنند.

( 104 دفتر مهندسی: ( 2 -2 -1

محل انجام خدمات مهندسی ساختمان داراي مجوز فعالیت از وزارت راه و شهرسازي

( 105 دفترچه اطلاعات ساختمان: ( 2 -2 -1

دفترچه اطلاعات ساختمان مشتمل بر جدول مربوط به روند تهیه طرح، اجرا، نظارت اطلاعات

ساختمان است.

(14 – 106 دودکش: ( 17 -2 -1

معبري فلزي یا با مصالح بنایی که گازهاي حاصل از احتراق از راه آن به خارج ساختمان منتقل میشود.

(14 – 107 دودکش پیش ساخته: ( 17 -2 -1

دودکشی است که در کارخانه شامل معبر انتقال دود، که براي نوع و کلاس معینی از دستگاه با

سوخت مایع یا گاز ساخته شده و مشخصات آن از طرف مؤسسۀ معتبر و مورد تأیید گواهی شده و

داراي پلاك تأیید باشد.

( 108 دوره اجرا: ( 2 -2 -1

مدت زمانی که از تاریخ صدور پروانه ساختمان تا تحویل گزارش پایان کار ساختمان توسط ناظر

هماهنگ کننده به شهرداري یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان به طول میانجامد.

( 109 دوره نظارت: ( 2 -2 -1

مدت زمانی که از تاریخ صدور پروانه ساختمان تا تحویل گزارش پایان کار ساختمان توسط ناظر

هماهنگ کننده به شهرداري یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان به طول میانجامد.

مبحث اول

36

( 110 دیگ: ( 14 -2 -1

یک دستگاه گرمازاي بسته که براي تأسیسات گرمایی ، یا سیستم تأمین آبگرم مصرفی، آب گرم یا

بخار تولید می کند.

( 111 دیوار: ( 19 -2 -1

بخشی از پوسته خارجی یا داخلی غیر نورگذر ساختمان که عمودي است، یا با زاویه بیش از 60 درجه

نسبت به سطح افقی قرار گرفته است.

( 112 دیوار آتش: ( 14 -2 -1

جزئی از ساختمان که ضد حریق است و از گسترش آتش در داخل یا بین ساختمان ها و سازه ها، از

سویی به سوي دیگر، جلوگیري کرده و یا آن را کند می کند.

( 113 دیوار جان پناه: ( 3 -2 -1

بخش امتداد یافته دیوارهاي خارجی بنا در بام که به منظور فراهم نمودن ایمنی و تفکیک همسایگی

اجرا میشود.

( 114 دیوار دودبند: ( 3 -2 -1

دیوار یا دیواره اي که راهروي خروج را قطع کرده و به یک یا چند در مجهز است. این دیوار باید مانع

گسترش آتش و دود باشد.

( 115 دیوار کتیبه: ( 3 -2 -1

بخشی از دیوار خارجی ساختمان که پایین یا بالاي پنجره (یا بازشو) واقع میشود.

( 116 دیوار مشترك: ( 3 -2 -1

دیواري که در مرز مالکیت دو ساختمان براي بهرهگیري مشترك ساخته میشود.

( 117 راه پله: ( 3 -2 -1

بخشی از مجموعه راه خروج شامل تعدادي پله یا سکو که در مجموع رفت و آمد از یک طبقه به طبقه

دیگر را بدون تداخل و برخورد با مانع امکان پذیر میکند.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

37

( 118 رشته هاي اصلی: ( 2 -2 -1

معماري، عمران، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات برقی، شهرسازي، نقشه برداري و ترافیک.

( 119 رشته هاي مرتبط: ( 2 -2 -1

رشته هاي موضوع تبصره 1 ماده 7 قانون.

( 120 رنگهاي داراي مفهوم ایمنی: ( 20 -2 -1

در علائم تصویري، نورانی و نوري ایمنی رنگ هاي خاص داراي مفاهیم مشخصی است. جدول زیر

تعیین کننده کلی این رنگهاست.

رنگ معنا و مفهوم دستورالعمل

قرمز بازدارنده (اعلام خطر) کارخطرناك- ایست- توقف اضطراري- تخلیه

زرد کهربائی هشداردهنده مواظب باشید- احتیاط کنید – بیازمائید

آبی الزام کننده کار یا اقدام خاص مثل استفاده از وسایل حفاظت فردي

سبز تصویري آگاه کننده نسبت به

شرایط ایمن

در ها- خروجی ها – راه هاي فرار- امکانات و وسایل و

کمک هاي اولیه – برگشت به حالت عادي

( 121 ریل هاي راهنما (آسانسور): ( 15 -2 -1

هستند که براي هدایت کابین یا وزنه تعادل (در صورت وجود) به کار می روند. T اجزاي فلزي با مقطع

( 122 زمین (جرم کلی زمین): ( 13 -2 -1

جرم هادي زمین است که پتانسیل همه نقاط آن به طور قراردادي برابر صفر انتخاب می شود.

( 123 زیرزمین: ( 3 -2 -1

قسمتی از ساختمان که تمام یا بخشی از آن پایینتر از کف زمین طبیعی قرار گرفته و به عنوان طبقه

به حساب نیاید.

مبحث اول

38

( 124 ساختمان: ( 2 -2 -1

بنایی واحد که وجه هاي بیرونی آن در سطح و ارتفاع، از زیر پی تا بالاترین نقطه، یک پوسته معماري

بسته را تشکیل دهد.

( 125 ساختمانهاي بتنی پیش ساخته: ( 11 -2 -1

ساختمانی که تمامی اجزاي سازهاي و بعض ا اجزاي غیرسازهاي ساختمان از قطعات بتن پیشساخته

که در کارخانه تولید شده است، تشکیل میشوند.

( 126 ساختمان هاي خاص: ( 17 -2 -1

ساختمان هایی هستند که استفاده از آن ها در نجات و امداد مؤثر بوده و در صورت خرابی یا وقفه در

بهره برداري به طور غیرمستقیم موجب افزایش تلفات و خسارات شده و سبب آتش سوزي وسیع، از

دست رفتن ثروت ملّی و آلودگی محیط زیست می شود.

( 127 ساختمان هاي عمومی: ( 17 -2 -1

ساختمان هایی هستند که در آن ها خدمات عمومی ارایه شده و مورد استفاده و مراجعه عموم مردم

می باشد.

( 128 ساختمانهاي فولادي پیشساخته: ( 11 -2 -1

ساختمانهاي فولادي که قطعات آن به طورکامل در کارگاه ساخت، مونتاژ و جوشکاري میشوند و

اتصال آنها براي نصب در پاي کار انجام میپذیرد.

( 129 ساختمانهاي فولادي درجا: ( 11 -2 -1

ساختمانهاي فولادي که کلیه قطعات آن در پاي کار برشکاري و مونتاژ جوشکاري شده و به وسیله

اتصالات جوشی نصب میشوند.

( 130 ساختمانهاي فولادي نیمهپیشساخته: ( 11 -2 -1

ساختمانهاي فولادي که برخی از قطعات آن در کارگاه ساخت، مونتاژ و جوشکاري میشوند و بقیه

قطعات در پاي کار ساخته شده و نصب میشوند.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

39

( 131 ساختمان هاي متصل: ( 4 -2 -1

ساختمان هایی هستند که به ساختمان ملک مجاور متصل و یا حدفاصل آنها درز انقطاع بین دو بنا است.

( 132 ساختمان هاي منفصل: ( 4 -2 -1

ساختمان هایی هستند که بصورت “کوشک” مانند، در داخل محوطه و ملک بدون اتصال به

ساختمان هاي پلاك هاي دیگر قرار دارند.

( 133 ساختمان ویژه: ( 2 -2 -1

بنایی که طرح معماري یا سازه یا تأسیسات مکانیکی و یا تأسیسات برقی آن داراي پیچیدگی یا

حساسیت خاص می باشد و بنا بر ضرورت نیاز به طراحی یا محاسبه یا کنترل دقیق شرایط هوا، دما،

رطوبت، پاکیزگی، فشار نسبی، صدا، ولتاژ و فرکانس خاص در یک یا چند رشته ساختمانی دارد و

موارد استفاده آن نیز خاص است.

( 134 سازمان: ( 2 -2 -1

سازمان نظام مهندسی ساختمان (کشور)

( 135 سازمان استان: ( 2 -2 -1

سازمان نظام مهندسی ساختمان استان

( 136 سازههاي نگهبان: ( 7 -2 -1

به سازه هایی اطلاق می شود که براي نگهداري خاك به کار برده می شوند، این سازه ها شامل انواع

دیوارها و سیستم هاي نگهبان هستند که در آن ها عناصر سازه اي با خاك یا سنگ ترکیب شده یا از

تسلیح خاك استفاده می شوند.

( 137 ستون: ( 10 -2 -1

عضو سازه اي عمدتاً با هدف مقاومت در مقابل نیروي محوري و یا ترکیب نیروي محوري با سایر

نیروها.

( 138 سطح الزامی: ( 4 -2 -1

سطحی است که رعایت مقدار و محدودیت هاي آن در مقررات ملّی ساختمان الزامی شده است.

مبحث اول

40

( 139 سطح خالص: ( 3 -2 -1

سطح خالص هر طبقه از ساختمان فقط به فضاهاي قابل تصرف گفته شده و سطوح مربوط به

فضاهاي عمومی و ارتباطی و ضخامت دیوارها را شامل نمیگردد.

( 140 سطح علائم تصویري و تابلو: ( 20 -2 -1

سطح یکپارچه درون قاب و سازه علائم تصویري و تابلو یا در صورت نبود قاب، سطح یکپارچه آگهی

پیام آن است.

( 141 سطح مفید کابین: ( 15 -2 -1

سطح مفیدي است که براي ایستادن مسافر و یا گذاشتن بار به کار گرفته می شود و مقدار آن متناسب

با ظرفیت بار یا مسافر محاسبه می شود.

( 142 سطوح نورگیري و تعویض هواي الزامی: ( 4 -2 -1

سطوحی هستند که جهت حداقل نورگیري و تعویض هواي طبیعی فضاها، در نظر گرفته می شوند.

( 143 سیستم اضافه بار (آسانسور): ( 15 -2 -1

در برخی آسانسورها براي جلوگیري از اضافه بار حسگري را به شیوه هاي مختلف تعبیه می کنند تا

هنگام سوارشدن مسافر یا گذاشتن بار بیش از ظرفیت پیش بینی شده در کابین، ضمن اعلام خبر از

حرکت آسانسور تا تخلیه بار اضافی جلوگیري شود.

( 144 سیستم باربر ثقلی: ( 6 -2 -1

قسمتی از کل سازه است که جهت تحمل بارهاي ثقلی و انتقال آن به شالوده سازه به کار گرفته میشود.

( 145 سیستم باربر جانبی: ( 6 -2 -1

قسمتی از کل سازه است که براي تحمل بارهاي جانبی به کار گرفته میشود.

( 146 سیستم ترمز ایمنی (سیستم پاراشوت): ( 15 -2 -1

سیستم مکانیکی که ترجیحاً در قسمت زیرین یا بالاي چارچوب (یوك) کابین یا وزنه تعادل (در

صورت لزوم) قرار می گیرد و در مواقع اضطراري با افزایش غیرعادي سرعت، فعال شده و سبب توقف

کابین یا وزنه تعادل بوسیله قفل شدن کابین یا وزنه تعادل به ریل ها می شود.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

41

( 147 سیستم تونلی: ( 11 -2 -1

سازههاي بتنی با قالب بتنی موسوم به سیستم تونلی، یکی از روشهاي صنعتی اجراي ساختمانهاي

بتنی بوده که دیوار و سقف بطور همزمان با قالب یکپارچه اجرا میشود. قالبهاي مورد استفاده، به

اندازه تقریبی ابعاد فضاها هستند. براي قالببندي یا قالببرداري، نیازي به تبدیل آنها به ابعاد کوچک

نیست و با همان ابعاد اولیه و به صورت یکپارچه از فضا خارج میشوند.

( 148 سیستم دوگانه یا ترکیبی: ( 6 -2 -1

نوع سیستم سازه اي است که در آن، بارهاي قائم عمدتاً توسط قاب هاي ساختمانی متحمل می شوند و

مقاومت در برابر بارهاي جانبی توسط مجموعه اي از دیوارهاي برشی یا قاب هاي مهاربندي شده همراه

با مجموعه اي از قاب هاي خمشی صورت می گیرد. سهم برشگیري هر یک از دو مجموعه با توجه به

سختی جانبی و اندرکش آن دو ، در تمام طبقات، تعیین می شود.

( 149 سیستم ساختمانی: ( 11 -2 -1

سیستم ساختمانی دیوار باربر که دیوارهاي آن داراي قالبهاي بتن دایمی بوده و این قالبها بعد از

بتنریزي، جزیی از دیوار محسوب میشود و نقش عایق حرارتی را دارد.

( 150 سیستم ساختمانی با پنلهاي ساندویچی: ( 11 -2 -1

سیستم ساختمانی دیوار باربر که دیوارهاي آن از پنلهاي ساندویچی شامل دو صفحه شبکه جوش

شده فولادي میباشد که یک هسته عایق در میان آن قرار گرفته و دو طرف آن بتن پاشیده میشود.

( 151 سیستم ساختمانی قابهاي سبک فولادي: ( 11 -2 -1

سیستم ساختمانی دیوار باربر متشکل از مقاطع فولادي سرد نورد شده بوده که اجزاء آن با اتصالات

پیچی یا جوشی به یکدیگر متصل میشوند.

( 152 سیستم هاي فراخوانی آسانسور: ( 15 -2 -1

نحوه پاسخ به احضار مسافرین در آسانسور با توجه به نوع کاربري ساختمان می تواند متفاوت باشد و

انتخاب صحیح سیستم کنترل اهمیت زیادي دارد.

مبحث اول

42

( 153 شاغل تمام وقت: ( 2 -2 -1

شخصی که در بخش هاي دولتی یا خصوصی یا موسسات و نهادهاي عمومی به لحاظ اشتغال به کار

دیگري غیر از مشاغل مربوط به این شیوه نامه از سوي کارفرما بیمه شده باشد.

( 154 شخص حقوقی: ( 2 -2 -1

شرکت خصوصی یا شرکت دولتی یا وابسته به دولت یا موسسه و نهاد عمومی غیردولتی (به غیر از

شهرداري ها) داراي پروانه اشتغال به کار حقوقی از وزارت راه و شهرسازي.

( 155 شخص حقیقی: ( 2 -2 -1

مهندس یا کاردان فنی یا معمار تجربی یا دیپلمه هاي فنی داراي پروانه اشتغال به کار از وزارت راه و

شهرسازي.

( 156 شرایط دشوار ژئوتکنیکی: ( 7 -2 -1

به شرایطی اطلاق می شود که اجراي سازه و یا ساخت پی را مشکل می سازد.

( 157 شرکت: ( 2 -2 -1

شخصیتی حقوقی که خصوصی یا تعاونی یا دولتی یا وابسته به دولت بوده و به طور قانونی در اداره

ثبت شرکتها و مؤسسات غیرتجاري به ثبت رسیده و شأن تشکیل آن ارایه خدمات مهندسی

ساختمان مانند انجام مطالعات و طراحی، محاسبات، نظارت و اجراي کارهاي ساختمانی است.

( 158 شفت: ( 3 -2 -1

فضاي ارتباطی قائم بین طبقات یا بین کف تا بام ساختمان که به منظور تعبیه آسانسور، بالابر،

آشپزخانه، تأمین روشنایی، انجام تهویه، عبور دادن کانالها و لولهها، تخلیه زباله و غیره در نظر

گرفته میشود.

( 159 شکل پذیري: ( 6 -2 -1

به قابلیت جذب و اتلاف انرژي و حفظ ظرفیت باربري یک سازه، هنگامی که تحت تأثیر تغییر مکانهاي

غیرخطی چرخهاي ناشی از زلزله قرار میگیرد، اطلاق میشود.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

43

( 160 شمعک: ( 17 -2 -1

وسیله اي که با ایجاد شعله کوچکی در وسایل گازسوز، براي روشن کردن مشعل اصلی دستگاه، مورد

استفاده قرار می گیرد. در اغلب وسایل گازسوز این شعله به واسطه ترموکوپل باعث باز نگهداشتن مسیر

گاز نیز میشود و در صورت خاموش شدن آن، جریان گاز به مشعل اصلی قطع میگردد.

( 161 شناسنامه فنی و ملکی ساختمان: ( 2 -2 -1

سندي است که حاوي اطلاعات فنی و ملکی ساختمان بوده و توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان

استان صادر می گردد و در کلیه نقل و انتقالات ساختمان هاي همراه با نقشه هاي چون ساخت، تحویل

خریداران می گردد تا از مشخصات ساختمانی که خریداري می نمایند مطلع شوند.

( 162 شیبراهه: ( 3 -2 -1

پیادهراه با شیب حداکثر 1 به 20 که بعنوان راه دسترسی مورد استفاده واقع میشود.

( 163 شیر خودکار قطع جریان گاز اضافی: ( 17 -2 -1

وسیله اي که در مسیر لوله کشی گاز نصب و در صورت عبور جریان گاز بیش از حد تنظیم شده،

جریان گاز را قطع می نماید.

( 164 شیر خودکار قطع گاز حساس در مقابل زلزله: ( 17 -2 -1

وسیله اي که در هنگام بروز زلزله با شدت از پیش تعیین شده در آن، جریان گاز را به طور خودکار

قطع می نماید.

( 165 شیر قبل از رگولاتور یا شیر قفلی: ( 17 -2 -1

شیر سماوري گوشواره اي که قبل از رگولاتور نصب و در حالت بسته، قابل قفل کردن بوده و باید براي

فشار کاري تا 4 بار و یا 60 پوند بر اینچ مربع مناسب باشد.

( 166 شیشه نویسی: ( 20 -2 -1

هرآگهی منصوب، منقوش و متصل به سطح شفاف ویترین و یا قرار گرفته در پشت شیشه که از بیرون

قابل تشخیص باشد شیشه نویسی محسوب می شود.

مبحث اول

44

( 167 صاحب کار: ( 2 -2 -1

مالک یا قائم مقام مالک کارگاه ساختمانی.

( 168 صنعتی سازي: ( 11 -2 -1

به روش یا روشهایی که میزان استفاده از منابع انسانی ، مواد اولیه و سرمایه را در راستاي پاسخدهی

به نیاز مسکن جامعه و بهرهوري اقتصادي با بکارگیري فنآوریهاي نوین که در یک ساختار منظم و

مدولار، تشکیلات یافته و منسجم بطور کارا عمل کند گویند.

( 169 ضربه گیر (بافر) آسانسور: ( 15 -2 -1

وسیله اي ارتجاعی است که براي جلوگیري از اصابت کنترل نشده کابین و یا وزنه تعادل به کف چاهک

به کار می رود و طوري طراحی و انتخاب می شود که قسمتی از انرژي جنبشی کابین را مستهلک کند.

باید توجه داشت که ضربه گیر براي متوقف کردن کابین در سقوط آزاد طراحی نشده است.

( 170 ضریب انتقال حرارت: ( 19 -2 -1

ضریب انتقال حرارت برابر است با توان حرارتی منتقل شده به ازاء یک درجه کلوین اختلاف دما و به

سه دسته تقسیم می شود: خطی، سطحی و ساختمانی

( 171 ضریب هدایت حرارت: ( 19 -2 -1

مقدار حرارتی که در یک ثانیه از یک مترمربع عنصري همگن به ضخامت یک متر، در حالت پایدار

میگذرد، در زمانی که اختلاف دماي دو سطح طرفین عنصر برابر یک درجه کلوین است.

( 172 طبقه: ( 3 -2 -1

بخشی از ساختمان که بین دو کف متوالی واقع شود. در مواردي که فاصله کف تمام شده از سطح

زمین طبیعی از 120 سانتیمتر بیشتر نباشد، فضاي زیر آن طبقه به عنوان زیرزمین منظور میگردد.

( 173 طبقه اصلی ورودي (آسانسور): ( 15 -2 -1

طبقه ایست که ورودي افراد پیاده به ساختمان از آن طریق انجام می شود و معمولاً هم تراز خیابان

است. چنانچه در ساختمانی دسترسی هاي اصلی مختلفی به یک آسانسور وجود داشته باشد

پایین ترین آن ها طبقه اصلی محسوب می شود.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

45

( 174 طبقه خیابان: ( 3 -2 -1

طبقهاي از بنا که از کف خیابان یا محوطه خارج بنا حداکثر با شش پله قابل دسترس باشد.

( 175 طراح: ( 2 -2 -1

تهیه کننده نقشه ها، محاسبات و مشخصات فنی ساختمان براساس شرح خدمات مهندسان رشته هاي

ساختمان، در حدود صلاحیت مندرج در پروانه اشتغال صادره توسط وزارت راه و شهرسازي.

( 176 طراحی: ( 2 -2 -1

تمامی فعالیت ها و خدمات طراح براساس شرح خدمات مهندسان رشته هاي ساختمان است که منجر

به تهیه نقشه ها و مشخصات فنی مورد نیاز براي هر یک از مراحل مقدماتی و اجرایی کار ساختمانی و

تایید آن توسط مراجع ذیربط می شود.

( 177 طراحی ژئوتکنیکی: ( 7 -2 -1

به کلیه خدمات مهندسی گفته می شود که بمنظور تعیین هندسه، کنترل پایداري، ایستایی و تغییر

شکل هاي پی و بخش خاك آن انجام می گیرد.

( 178 طول مسیر حرکت آسانسور: ( 15 -2 -1

ارتفاع بین کف پایین ترین طبقه توقف آسانسور تا کف بالاترین طبقه توقف آسانسور، طول مسیر

حرکت نامیده می شود.

( 179 ظرفیت اشتغال: ( 2 -2 -1

توان شخص حقیقی یا حقوقی داراي پروانه اشتغال در انجام خدمات مهندسی در مدت زمان معین.

( 180 عایق حرارتی: ( 19 -2 -1

مصالح یا سیستم مرکبی که انتقال گرما را از محیطی به محیطی دیگر به طور مؤثر کاهش دهد. در

مواردي، عایق حرارت میتواند، علاوه بر کاهش انتقال حرارت، کاربردهاي دیگري نیز مانند باربري،

صدابندي داشته باشد.

( 181 علائم ایمنی: ( 20 -2 -1

علائمی هستندکه توسط تابلو، رنگ، علامت نورانی (روشنایی) یا علائم صوتی، ارتباط کلامی یا علائم

ناشی از حرکت دست، توصیه ها و اطلاعاتی درباره ایمنی عمومی و بهداشت کار را انتقال می دهند و

مبحث اول

46

شامل تابلوها و علائم تصویري، علائم نورانی، علائم نوري، علائم صوتی، علائم کلامی و علائم ایمنی با

حرکات دست می گردند.

( 182 علمک گاز: ( 17 -2 -1

قسمت عمودي و انتهایی انشعاب لوله کشی گاز که جهت نصب رگولاتور بر روي آن توسط شرکت گاز

در مجاورت و متکی به ملک مصرف کننده قرار می گیرد.

( 183 فضا: ( 4 -2 -1

در مقررات ملّی ساختمان، مقصود از “فضا” مکانی است که فعالیت مشخصی در آن انجام می گیرد و

ممکن است در ترکیب با دیگر فضاها، یا مستقل از هم در تصرف هاي مختلف استقرار یابند.

تقسیم بندي هاي فضاها در ارتباط مستقیم با تقسیم بندي تصرف ها نمی باشند.

( 184 فضاهاي نیمه باز: ( 4 -2 -1

فضاهایی مانند بالکن و ایوان، که از داخل ساختمان می توان به آن ها وارد شد و در ارتباط با هواي آزاد

قرار دارند، به گونه اي که حداقل یک وجه آنها باز باشد، فضاي نیمه باز محسوب می شوند.

( 185 فضاي ارتباط داخلی: ( 4 -2 -1

فضایی که به منظور ارتباط بین فضاها در داخل ساختمان و تصرف مورد استفاده قرار می گیرد.

( 186 فضاي اشتغال: ( 4 -2 -1

فضایی است محصور براي کسب و پیشه، که باید داراي نور و تهویه (مصنوعی یا طبیعی) بوده و در

برابر عوامل طبیعی حفاظت شده باشد.

( 187 فضاي اقامت: ( 4 -2 -1

فضایی است محصور براي زندگی، خواب و غذا خوردن انسان، که باید داراي نور طبیعی و تهویه

طبیعی باشد و در برابر عوامل طبیعی حفاظت شده باشد.

( 188 فضاي انبار: ( 4 -2 -1

شامل همه فضاهایی که به منظور انبارکردن کالاها و محصولات غیرخطرناك مورد استفاده قرار

می گیرند و محل اشتغال محسوب نمیشوند.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

47

( 189 فضاي بهداشتی: ( 4 -2 -1

فضایی که به منظور تأمین بهداشت در ساختمان شامل توالت، دستشویی و حمام و شستشوي وسایل

نظافت و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.

( 190 فضاي تأسیسات: ( 4 -2 -1

فضایی که تجهیزات و وسایل تأسیساتی ساختمان در آن نصب می شوند. در صورت استفاده مداوم فرد

یا افراد از این فضا، تابع مقررات فضاهاي اشتغال می گردند.

( 191 فضاي تجمع: ( 4 -2 -1

فضایی است که حداقل 20 نفر در آن اقامت موقت یا اشتغال دارند و یا فعالیت جمعی در آن صورت

می پذیرد.

( 192 فضاي توقفگاه وسایل نقلیه در ساختمان: ( 4 -2 -1

توقفگاه هاي مختص وسایل نقلیه ساکنان در ساختمان هاي مسکونی، توقفگاه هاي خصوصی محسوب

گردیده و توقفگاه هاي مختص تصرف هاي عمومی و توقفگاه هایی که امکان استفاده عموم از آنها میسر

است، توقفگاه عمومی محسوب می گردند.

( 193 فضاي کنترل شده: ( 19 -2 -1

بخشهایی از فضاي داخل ساختمان، از فضاي زیستی و غیر آن، که به علت عملکرد خاص، به طور

مداوم تا دمایی برابر، بالاتر یا پایینتر از دماي زیستگاه گرم یا سرد میشوند.

( 194 فضاي کنترل نشده: ( 19 -2 -1

بخشهایی از فضاي ساختمان که تعریف فضاي کنترل شده در برگیرنده آنها نیست (همانند درز

انقطاع هوا بندشده بین دو ساختمان، راه پلهها، دالانها و پارکینگهایی که فاقد پایانههاي گرمایشی و

سرمایشیاند).

( 195 فضاي مشاع: ( 4 -2 -1

بخش هایی از ساختمان که در انطباق با قانون تملک آپارتمان ها، مالکیت آن به عموم مالکان تعلق

دارد.

مبحث اول

48

( 196 قاب خمشی: ( 10 -2 -1

سیستم قاب بندیی که مقاومت در مقابل بارهاي جانبی را تأمین کرده و عمدتاً از طریق برش و خمش

اعضاي قاب و اتصالات آن ها باعث پایداري سیستم سازه اي می شود.

( 197 قاب مهاربندي شده: ( 10 -2 -1

یک سیستم خرپایی متشکل از مهاربندي هاي همگرا و یا واگرا است که وظیفه اصلی آن، تحمل

نیروهاي جانبی وارد به سازه می باشد.

( 198 قانون: ( 2 -2 -1

قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب اسفند ماه 1374

( 199 قسمت برقدار: ( 13 -2 -1

هر سیم یا هادي دیگري که با نیت برقدار شدن آن در بهره برداري عادي مورد استفاده قرار می گیرد و

را (PEN) شامل هادي خنثی نیز می باشد ولی به طور قراردادي هادي مشترك حفاظتی / خنثی

شامل نمی شود.

( 200 قسمت هادي بیگانه: ( 13 -2 -1

بدنه هادياي است که جزء تأسیسات الکتریکی نمی باشد ولی قادر است پتانسیلی را که معمولاً

پتانسیل زمین است در معرض تماس قرار دهد. (در اثر بروز اتصالی برقدار گردد.)

( 201 کابین آسانسور: ( 15 -2 -1

جزیی از آسانسور است که مسافر ، بار یا هر دو را در خود جاي می دهد کابین داراي کف براي

ایستادن، دیواره هایی براي حفاظت مسافرین یا بار ، سقف و معمولاً داراي در می باشد.

( 202 کاردان فنی و یا معمار تجربی: ( 2 -2 -1

شخص حقیقی دارنده پروانه اشتغال به کار کاردانی یا تجربی از وزارت راه و شهرسازي.

( 203 کارگاه ساخت: ( 11 -2 -1

محلی مناسب که داراي امکانات و تجهیزات کافی براي عملیاتی مانند برشکاري، سوراخکاري،

جوشکاري، خمکاري و همچنین نیروي انسانی ماهر باشد به نحوي که ساخت قطعات تحت نظر گروه

کنترل کیفیت به صورت مطلوب انجام پذیرد.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

49

( 204 کارگر ماهر: ( 2 -2 -1

شخص حقیقی دارنده پروانه مهارت فنی از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.

( 205 کف: ( 19 -2 -1

عنصر ساختمانی افقی که در بالا با فضایی کنترل شده، و در پایین با خاك، فضاي کنترل نشده یا

فضاي خارجی در تماس است. کف بخشی از پوسته خارجی ساختمان محسوب میشود.

( 206 کلید آتش نشان (آسانسور): ( 15 -2 -1

کلیدي است که در مواقع ضروري از جمله تخلیه افراد مسن، معلول وغیره توسط آتش نشان فعال

شده و کنترل آسانسور فقط توسط آن (راهبر داخل کابین) صورت می گیرد.

( 207 کنترل کننده مکانیکی سرعت (گاورنر): ( 15 -2 -1

وسیله اي مکانیکی است که از طریق سیم بکسل یا زنجیر به سیستم ترمز ایمنی (پاراشوت) کابین یا

وزنه تعادل (در صورت وجود) وصل است تا در موقع افزایش سرعت از حد تعیین شده قفل کرده و

ضمن فرمان قطع برق موتور آسانسور ، سیستم ترمز ایمنی را فعال نماید.

( 208 گازهاي دودکش: ( 17 -2 -1

آمیخته اي از محصولات احتراق و هواي اضافی که از دستگاه گازسوز داراي دودکش خارج می شود.

( 209 گروه کنترل کیفیت: ( 11 -2 -1

مجموعهاي از افراد واجد شرایط با تخصص و تجربه کافی در کاربرد استانداردهاي ویژگیهاي هندسی

و مکانیکی و شیمیایی مصالح فولادي، جوش، روشهاي جوشکاري، عملیات ساخت و عملیات نصب

که مجهز به وسایل لازم براي اندازهگیري ویژگیهاي مورد نظر باشند.

( 210 گره: ( 10 -2 -1

محل برخورد دو یا چند عضو به یکدیگر است.

( 211 لاپه: ( 10 -2 -1

عضو سازه اي افقی که عرشه سقف بدان تکیه داشته و عمدتاً تحت اثر بارهاي ثقلی در معرض خمش

قرار می گیرند.

مبحث اول

50

( 212 لوله رابط دودکش: ( 17 -2 -1

لوله اي که وسیله گازسوز را به دودکش مرتبط می کند.

( 213 لولهکشی توکار: ( 17 -2 -1

لولهکشی به صورتی که براي دسترسی به آن نیاز به باز کردن دریچه یا برداشتن مانعی باشد.

( 214 لولهکشی دفنی: ( 17 -2 -1

لولهکشی است که در زیر سطح زمین و در داخل کانال حفاري شده اجرا می شود و براي دسترسی به

آن نیاز به حفاري زمین، تخلیه خاك و مصالح اطراف لوله ها می باشد.

( 215 لولهکشی رابط: ( 17 -2 -1

لوله کشی روکار از خروجی رگولاتور تا کنتور گاز می باشد.

( 216 لولهکشی روکار: ( 17 -2 -1

لولهکشی گاز به صورتی است که دسترسی به آن مستقیم و نیازي به حفاري، تخریب، باز کردن،

برداشتن و یا جابجا کردن هیچ مانعی نبوده و قابل رؤیت باشد.

( 217 مانع حریق: ( 3 -2 -1

صفحه یا پرده اي سرتاسري که به صورت قائم (مانند دیوار) یا افقی (مانند سقف) با زمان مشخصی از

مقاومت حریق براي جلوگیري از گسترش آتش و دود از فضایی به فضاي دیگر به کار گرفته میشود.

این صفحات همچنین ممکن است براي حریقبند کردن بازشوها نیز مورد استفاده قرار گیرند.

( 218 مجتمع ساختمانی: ( 2 -2 -1

سامانه اي واحد متشکل از دو یا چند ساختمان مجاور هم

( 219 مجراي خارجی نور و هوا: ( 4 -2 -1

مجرایی منتهی به فضاي باز در مجاورت زیرزمین و به منظور تأمین نور و هواي آن است که با تعبیه

بازشوهایی به آن (در انطباق با تعویض هواي طبیعی در مبحث چهاردهم مقررات ملّی ساختمان)،

تأمین نور و هواي فضاهاي واقع در زیرزمین را بر عهده دارد.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

51

( 220 مجري: ( 2 -2 -1

شخص داراي مجوز دفتر اجراي ساختمان یا پروانه اشتغال شخص حقوقی از وزارت راه و شهرسازي.

( 221 مجزا سازي افقی: ( 3 -2 -1

فاصله مشخص بین دیوارهاي خارجی بنا تا مرز مالکیت یا سایر بناهاي همسایگی، اعم از خصوصی،

عمومی و خیابان که به منظور تأمین فضاي باز لازم در نظر گرفته میشود.

( 222 مجموعه ساختمانی: ( 4 -2 -1

چند ساختمان یا مجتمع ساختمانی که در یک محوطه قرار دارند.

( 223 محدوده آسایش (حرارتی): ( 19 -2 -1

شرایط حرارتی و رطوبتی که حدود 80 % ساکنان یا استفادهکنندگان در آن احساس آسایش دارند.

( 224 محصولات احتراق: ( 17 -2 -1

آنچه که در نتیجه احتراق بدست میآید به انضمام گازهاي بیاثر، به غیر از هواي اضافی.

( 225 محفظه احتراق: ( 17 -2 -1

بخشی از دستگاه گازسوز است که عمل احتراق در آن انجام می شود.

( 226 محوطه باز: ( 3 -2 -1

فضایی که تصرفی در آن صورت نگرفته و بوسیله ساختمان محصور نشده باشد. محوطه باز باید براي

جاي دادن متصرفان بنا کافی باشد و اندازه و محل آن به گونهاي باشد که به هنگام بروز حریق،

مأموران آتشنشانی و ایمنی بتوانند به آن دسترسی داشته و از آن استفاده برند. محوطه باز باید در

تمام اوقات شبانهروز از هر گونه موانع خالی باشد.

( 227 مدار: ( 13 -2 -1

مجموعه اي از تجهیزات الکتریکی در یک تأسیسات است که از منبع واحدي تغذیه نموده و به کمک

وسایل حفاظتی واحدي در برابر اضافه جریان ها حفاظت شده باشد.

( 228 مدت زمان طراحی: ( 2 -2 -1

مدت زمان مندرج در قرارداد منعقده بین طراح و صاحب کار براي تهیه طرح مقدماتی و اجرایی مورد قرارداد.

مبحث اول

52

( 229 مدت زمان نظارت: ( 2 -2 -1

مدت زمانی که در قرارداد بین ناظر وسازمان استان و صاحب کار براي انجام کار نظارت تعیین می شود.

( 230 مراحل کنترل کیفیت: ( 11 -2 -1

مراحلی از کار است که در پایان این مراحل براي ورود به مرحله بعدي تائیدیه مرحله قبل توسط

اشخاص یا مؤسسات مسئول کنترل کیفیت ضروري است.

( 231 مشتري: ( 2 -2 -1

بهره بردار یا خریدار یا پیش خریدار یک یا چند واحد از ساختمان یا مجتمع یا مجموعه ساختمانی.

( 232 مشعل گاز: ( 17 -2 -1

وسیله اي که گاز یا مخلوط گاز و هوا را براي ایجاد شعله به محفظه احتراق منتقل می نماید.

( 233 مصالح غیرریزنده: ( 4 -2 -1

مصالحی هستند که اگر به هر صورت شکسته شده و یا از محل خود جدا شوند، امکان ریزش قطعات

آن ها وجود نداشته باشد.

( 234 معبر عمومی: ( 3 -2 -1

خیابان، کوچه یا موارد مشابهی از کاربرد زمین که به طور دائم در تصرف و استفاده عموم قرار گرفته و

اساساً از آن طریق بتوان بدون مانع به سایر قسمتهاي شهر رفت و آمد نمود.

( 235 مقام قانونی مسئول: ( 3 -2 -1

مقام داراي صلاحیت قانونی و مسئول ، سازمان ، دفتر یا فردي اس ت که مسئولیت تصویب مصالح،

تأسیسات، تجهیزات یا روشها را به عهده بگیرد که در این مقررات با مفاهیمی گسترده به کار برده

شده است، زیرا کارگزاران و نمایندگان صلاحیت دار و تصویب کننده به تناسب مسئولیتهایشان

متفاوت هستند.

( 236 مقاومت حرارتی: ( 19 -2 -1

نسبت ضخامت لایه به ضریب هدایت حرارتی آن، مقاومت حرارتی جدار متشکل از چند لایه مساوي

با مجموع مقاومتهاي هر یک از لایههاست.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

53

(9- 237 مقاومت سازه اي: ( 10 -2 -1

ظرفیت نهایی یک عضو سازه اي براي تحمل نیروهاي وارده.

( 238 مقاومت کل اتصال زمین (مقاومت کل زمین): ( 13 -2 -1

مقاومت بین ترمینال اصلی اتصال زمین است و جرم کلی زمین.

( 239 مکانیزم سازه اي: ( 10 -2 -1

سیستم سازه اي شامل تعداد کافی مفاصل واقعی، مفاصل پلاستیک و یا هر دوي آن ها، که قابلیت

تقسیم به چند پیکر صلب را داشته باشد.

( 240 مواد سوختنی: ( 14 -2 -1

موادي ساخته شده از چوب، کاغذ فشرده، الیاف گیاهی، پلاستیک و دیگر مواد مشابه و یا داراي

روکشی از این مواد، که در تماس با شعله آتش خواهند سوخت.

( 241 مواد غیر سوختنی: ( 14 -2 -1

تفاوت دارند. « نسوز » با مواد « غیر سوختنی » باید توجه داشت که مواد « مواد سوختنی » موادي جز

( 242 مهاربند: ( 10 -2 -1

اعضاي محوري که در قاب هاي فولادي ساختمان ها براي تحمل بارهاي جانبی (زلزله) مورد استفاده

قرار می گیرند. انواع مهاربند عبارتند از :

-1 مهاربند همگرا

-2 مهاربند همگراي ضربدري

-3 مهاربند همگراي قطري

شورون) ) Λ و V -4 مهاربندي همگراي

K -5 مهاربند همگراي

-6 مهاربند واگرا

( 243 مهتابی (تراس): ( 4 -2 -1

سطح روبازي از ساختمان، بر بام طبقه زیرین، که سقف بخش هایی از طبقات آن است.

مبحث اول

54

( 244 میان طبقه: ( 3 -2 -1

طبقهاي واقع بین هر یک از طبقات اصلی ساختمان که حداکثر یک سوم مساحت طبقه زیر خود را

داشته باشد.

( 245 ناپایداري: ( 10 -2 -1

حالت حدي حاصله در بارگذاري اجزاي سازه اي ، قاب یا سازه، که در آن تغییر مختصري در هندسه یا

بارها منجر به جابجائی هاي قابل ملاحظه می شود.

( 246 ناظر: ( 2 -2 -1

شخص حقیقی یا حقوقی داراي پروانه اشتغال نظارت دریک یا چند رشته از رشته هاي ساختمان.

( 247 ناظر هماهنگ کننده: ( 2 -2 -1

شخصی حقیقی یا حقوقی داراي پروانه اشتغال و صلاحیت نظارت در رشته معماري یا عمران است که

براساس شرح خدمات مهندسان رشته هاي ساختمان، مسوول هماهنگی بین تمامی ناظران رشته هاي

هفتگانه مندرج در قانون در هر ساختمان یا مجتمع یا مجموعه ساختمانی و تسلیم کننده گزارش هاي

مرحله اي کار به شهرداري، سازمان استان و یا سایر مراجع ذیربط می باشد. مدیرعامل شرکت یا

مسوول واحد ناظر هماهنگ کننده شخص حقوقی خواهد بود.

( 248 نرده محافظ: ( 3 -2 -1

حایل حفاظتی و ایمنی که براي جلوگیري از پرت شدن از ارتفاع طراحی شده باشد.

( 249 نشت هوا: ( 19 -2 -1

ورود یا خروج هوا در ساختمان، از منافذ و مجراهایی غیر از محلهایی که براي تعویض هوا پیشبینی

شده است.

( 250 نظارت: ( 2 -2 -1

مجموعه خدماتی که توسط ناظر ساختمان براي حصول اطمینان از انطباق عملیات ساختمانی و

تأسیساتی با مشخصات مندرج در پروانه ساختمان، نقشه ها، محاسبات و مشخصات فنی منضم به آن

براساس مقررات ملّی ساختمان و اصول مهندسی و رعایت ضوابط ایمنی و حفاظت کارگاه ساختمان

انجام می پذیرد.

2-1 تعاریف مباحث مقررات ملّی ساختمان

55

( 251 نگهدارنده ریل ها: ( 15 -2 -1

رابطی است که ریل ها را به سازه و دیواره چاه آسانسور متصل می کند و براي اتصال آن از بست

مخصوص و پیچ و مهره استفاده می شود.

( 252 نماي ساختمان: ( 4 -2 -1

بخشی از جداره خارجی ساختمان است که در معرض دید قرار دارد.

( 253 نماي شیشه اي: ( 4 -2 -1

در صورتی که نماي ساختمان داراي پوشش حداقل 60 درصد از شیشه باشد نماي شیشه اي نامیده، و

به دو دسته تقسیم می شود.

( 254 نیروي انسانی ماهر: ( 11 -2 -1

اعضاي گروه ساخت و نصب که هر یک به تناسب وظیفه محوله باید داراي تخصص، تجربه و توان

کافی بنا به تائید مراجع ذیصلاح باشند.

( 255 وزنه تعادل (آسانسور): ( 15 -2 -1

وزنه یا ترکیبی از وزنه ها است که براي متعادل کردن وزن کابین و بخشی از ظرفیت آسانسور به کار می رود.

( 256 واحد فنی: ( 2 -2 -1

واحد فنی موضوع ماده 15 آیین نامه اجرایی.

( 257 وصله: ( 10 -2 -1

اتصال بین دو عضو سازه اي که از انتها به هم متصل شده اند تا عضوي بلندتر را بوجود آورند.

( 258 ولتاژ تماس: ( 13 -2 -1

ولتاژي است که به هنگام بروز خرابی در عایق بندي، بین قسمت هایی که همزمان قابل لمس

می باشند، ظاهر شود.

( 259 هادي حفاظتی: ( 13 -2 -1

هادي است که براي حفاظت در برابر برق گرفتگی لازم می باشد و هر یک از اجزاي زیر را از نظر

الکتریکی به هم وصل می کند:

مبحث اول

56

بدنه هاي هادي، قسمت هاي هادي بیگانه، ترمینال اصلی اتصال به زمین، الکترود زمین، نقطه

زمین شده منبع تغذیه، نقطه خنثی مصنوعی

( 260 هادي خنثی: ( 13 -2 -1

هادياي است که به نقطه خنثی سیستم وصل بوده و می تواند در انتقال انرژي الکتریکی از آن

استفاده کرد.

( 261 هادي مشترك حفاظتی/ خنثی: ( 13 -2 -1

(N) و خنثی (PE) هادياي است زمین شده که به صورت اشتراکی هر دو وظیفه هادي هاي حفاظتی

را انجام دهد.

( 262 هوابندي: ( 19 -2 -1

جلوگیري از ورود و خروج هوا، از طریق پوسته یا درزهاي عناصر تشکیل دهنده آن.

( 263 هواگیري: ( 17 -2 -1

جایگزین کردن هواي درون دستگاه یا لولهکشی ها با گاز و یا برعکس، جایگزین کردن گاز درون

دستگاه یا لوله کشی ها با هوا یا گازهاي دیگر مانند گازهاي بیاثر.

( 264 هواي احتراق: ( 17 -2 -1

هوایی که براي احتراق در قبل و بعد از مشعل با سوخت مخلوط میگردد.

( 265 هواي اضافی: ( 17 -2 -1

هوایی که علاوه بر هواي مورد نیاز سوخت، از محفظه احتراق عبور کرده و براي سوخت کامل لازم است.

( 266 هواي تهویه: ( 17 -2 -1

هوایی که براي ایجاد جریان هواي تازه داخل اتاق محل نصب دستگاه، به آنجا وارد میگردد.

( 267 هواي رقیق کننده: ( 17 -2 -1

هوایی که براي رقیق کردن گازهاي حاصل از احتراق و تنظیم جریان دودکش از طریق دهانه کلاهک

تعدیل جریان دودکش، وارد دودکش می شود.

( 268 یوك کابین (آسانسور): ( 15 -2 -1

قاب نگهدارنده اي است که کف کابین، ترمزهاي ایمنی ، کفشک ها و سیم بکسل ها به آن متصل می شوند.